Beiden hebben veel ervaring als gymdocent, maar zijn nu meer overkoepelend bezig. Siebe van der Kooi geeft op de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) het vak bewegingsonderwijs om aanstaande meesters en juffen klaar te stomen voor het werk in de gymzaal en Maarten Vijfhuize is net overgestapt naar Hogeschool Viaa, waar hij opleidingsdocent bewegingsonderwijs is.
Het beeld van dit vak staat of valt met de eigen ervaringen. Van der Kooi vertelt dat studenten vaak een beeld hebben van jou als gymdocent. ‘Het is heel bepalend hoe de eigen schooltijd is geweest. Iets niet zien, of een onhandige opmerking kan al funest zijn.’ Dat geeft hij zijn studenten die gym gaan geven mee.
Vijfhuize vindt het belangrijk dat leerlingen kennismaken met een breed en gedifferentieerd aanbod aan activiteiten. ‘Bewegen en nieuwe dingen leren is goed voor de hersenen. Het maakt stofjes vrij die je hersenen ontvankelijk maken voor weer nieuwe informatie. Bewegen is ook goed voor de sociale ontwikkeling.’
Huiskamersfeer
Van der Kooi heeft enige tijd in het speciaal onderwijs gewerkt en dat vormt zijn pedagogische aanpak. ‘We zijn allemaal wel op een bepaalde manier beperkt. Maar het gaat om drempels lager maken. Kijk vooral wat leerlingen wel kunnen en stempel niet te snel. Bij mij heerst er een huiskamersfeer. Van studenten krijg ik terug dat ze het tof vinden dat ze er mogen zijn, ongeacht hun kijk op mijn vak.’
‘Het vaderschap heeft me veranderd. Ik ben steeds meer vader geworden en steeds minder gymdocent. Vroeger nam ik in de vakanties allemaal spullen mee om mijn kinderen te laten oefenen voor het volgende jaar, nu vind ik het belangrijk dat ze een fijne tijd hebben. Dat beeld heb ik ook steeds meer richting mijn studenten’, biecht Van der Kooi op. Dat levert herkenning op bij Vijfhuize. ‘Sporten vind ik belangrijk. Daarbij heb ik een doel voor ogen, maar dat kan ik loslaten, wat me milder heeft gemaakt richting studenten. Iedereen komt uit een heel andere gezinscontext. Competentie en verbondenheid staan centraal en de mate waarin verschilt’.
‘De pabo en alo hebben elkaar nooit echt begrepen’
Siebe van der Kooi
Wereldkampioen
Zijn jarenlange ervaring op het vo helpt Vijfhuize om studenten anders te laten kijken. ‘Wat ik ze nu wil meegeven is dat leerlingen zich “competent” moeten voelen. Iedere leerling moet op eigen niveau mee kunnen doen met de activiteiten in de gymzaal. Docenten zouden zich moeten afvragen of cijfers geven recht doet aan leerlingen. De normering hangt namelijk af van het gemiddelde van de groep. Inzicht geven in het leerproces vind ik veel belangrijker. Een positief leerklimaat is een belangrijke voorwaarde voor de groep om “vrij” als leerling te kunnen bewegen. Durven leerlingen fouten te maken?’
‘Geef leerlingen het gevoel dat de opdracht gaat lukken’, adviseert Van der Kooi. ‘De drempel moet niet te hoog zijn, want ieder kind is wereldkampioen op zijn eigen niveau.’
Uitdaging
‘De pabo en de academie voor lichamelijke opvoeding (alo) hebben elkaar nooit echt goed begrepen’, verzucht Van der Kooi. ‘De alo is te veel gericht op presteren, de pabo op sfeer.’ Samenwerken zou wat hem betreft veel meer kunnen. ‘Voor de pabo is het niet leuk om te horen, maar mijn eigen dochters krijgen beter gym’, geeft de pabodocent ruiterlijk toe. Steeds meer basisscholen zetten vakdocenten in. Vijfhuize geeft als tip voor basisscholen: ‘Maak vakdocenten verantwoordelijk voor bewegingsonderwijs, er moet echt een doorlopende lijn zijn. Verplicht geen leerkrachten om bewegingsonderwijs te geven, ze moeten het prachtig vinden, anders nemen ze de leerlingen minder mee in hun enthousiasme. Schoolleiders moeten goed bedenken wie ze in de gymzaal zetten.’
‘Het is de kracht, maar ook de valkuil in het basisonderwijs dat er geen norm is voor bewegingsonderwijs. Als docent moet je eerst de kinderen zien en leerlingen uitdaging op elk niveau bieden. Ze kunnen alles, maar weten niet hoe het moet. Dat maakt de lol in de gymzaal; laat leerlingen vooral zelf doen! Dit creëert ook ander gedrag buiten de gymzaal’, vat Van der Kooi samen.
Buitenspelen
Ook buitenspelen moet geleerd worden op de basisschool. Van der Kooi: ‘Veel kinderen ontmoeten buiten een stukje van hun netwerk en online is het hele netwerk bereikbaar. Daardoor gaan ze nu niet meer naar buiten. Als je kinderen leert met elkaar te sporten, gaan ze ervaren hoe leuk buitenspelen is.’
Beide docenten vinden dat de basisschool een belangrijke rol kan spelen in de beweegcultuur. ‘Denk aan de pauze. Is “pleinwacht” orde houden? Als je kiest voor een “speelcoach”, bij wie leerlingen leuke spellen kunnen doen, organiseer je een heel andere manier van pauzeren. Is pauzeren uitrusten voor de leerkracht, of moeten leerlingen spelenderwijs met elkaar leren omgaan? Investeer in leren regelen en spelen. Bijvoorbeeld door oudere leerlingen autonomie te geven om jongere kinderen te begeleiden. Laat ze werken met opdrachtenkaarten, de uitleenbibliotheek voor materialen en repareer als het misgaat’, adviseert Van der Kooi.
Vijfhuize vult enthousiast aan: ‘Organiseer in de pauze ook uitdagende activiteiten, voorkom hiermee verveling en creëer daardoor een betere sfeer op het plein. Het mag soms best een beetje spannend zijn, want leren doe je met vallen en opstaan.’
Begrijpen
Vijfhuize: ‘Sporten vraagt toewijding en kost soms moeite. Daarin zie ik een link met “geloven”. Paulus gebruikt niet voor niets het voorbeeld van de loopbaan om aan te geven “vol” te houden. Zo is ook iets nieuws leren bij bewegingsonderwijs niet altijd makkelijk, maar het vormt je wel om te leren doorzetten.’
Van der Kooi wil graag Handelingen 17:28 meegeven: “Want in Hem leven wij, bewegen wij en zijn wij.” ‘Tegen studenten zeg ik: ‘Als kinderen leren grijpen, kunnen ze ook gaan begrijpen. Je leert God kennen door met anderen om te gaan, omdat we naar Zijn beeld zijn geschapen. Door te bewegen leer je waarderen, zie je jezelf (meer) en straal je dat uit naar anderen. Door jezelf te kennen leer je verkennen!’
Maarten Vijfhuize
• Docent bewegingsonderwijs Pieter Zandt (2008-2022)
• Onderwijsadviseur groepsdynamica (GroepsElan)
• Opleidingsdocent bewegingsonderwijs Viaa
Siebe van der Kooi
• Opleidingsdocent bewegingsonderwijs (2007-2008) HAN
• Opleidingsdocent bewegingsonderwijs jonge kind CHE
• Project 100% meesterproof ontwikkeld