Met afspraken en vuistregels alleen kan een kind niet verantwoord de stad doorfietsen. Vóór je kinderen loslaat, houd je ze eerst vast en laat je hen oefenen met verschillende verkeerssituaties. Zo ook als kinderen gaan deelnemen aan het digitale verkeer. Wat is er nodig om hen te beschermen en op te voeden voor de online wereld?
Er zal geen moment komen waarop een ouder zeker weet dat een kind zonder ongelukken deel kan nemen aan het verkeer. Wel komt er een moment dat kinderen de gevaren begrijpen en voorzichtig genoeg zijn geworden om alleen op pad te gaan. Aangezien digitaal verkeer vele malen complexer is dan fysiek verkeer, wordt hierin dan ook meer van opvoeders gevraagd.
Letsel
Gevaren in het verkeer zijn voor ouders duidelijk zichtbaar. Ze weten vaak uit eigen ervaring dat een ongeluk in een klein hoekje zit. De gevaren op het net zijn daarentegen geruisloos en niet zelden onzichtbaar. Waren opvoeders in de vorige eeuw soms onbewust van online gevaar, anno 2023 weten ouders wel hoe ingewikkeld de online infrastructuur is.
Meer dan volwassenen zijn kinderen kwetsbaar op het wereldwijde web. In een oogwenk wordt de oor- en oogpoort van jonge kinderen overvallen. Herhaaldelijk lopen kinderen mentaal letsel op waarbij een botbreuk verbleekt: Derden met valse bedoelingen kunnen ongemerkt meekijken of contact leggen. Vernuftige algoritmen weten kinderen op slinkse wijzen aan het medium verslaafd te maken. Sociale media kunnen het zelfbeeld van jongeren zo verpesten dat suïcidale gedachten ontstaan. Groepsdruk op het web weegt vaak zwaarder dan groepsdruk in de klas, waardoor gevaarlijke situaties buiten het zicht van volwassenen ontstaan.
Internationaal beseffen opvoeders dat hun kroost digitaal beschadigd kan raken. Er wordt in Europa terecht veel aandacht besteed aan de online veiligheid van burgers.
Eigen houtje
Ligt je erf naast de sloot? Een betrouwbaar hek is dan niet snel te duur. Zo zijn er ook sterke digitale muren te koop waarachter kinderen veilig(er) zijn. Online verandert de wereld constant. Veilige sites kunnen gevaarlijk worden. Het is onmogelijk om zelf de hele digitale wereld bij te houden. Gelukkig zijn diverse instanties alert, zij onderhouden dagelijks het hekwerk. Investeer daarom in goede software die je kind beschermt.
Hoewel gevaarlijk verkeer jaarlijks duizenden slachtoffers eist, is geheelonthouding geen reëel alternatief: de voordelen van snel transport zijn tenslotte enorm. Voor de digitale snelweg geldt dit ook. Offline blijven is simpelweg geen optie in onze tijd. Internet is een geweldige uitvinding waar kinderen op talloze manieren van kunnen profiteren: het kan hun wereld verrijken, contact met leeftijdsgenoten stimuleren en is een bron van positief vermaak.
Ouders zijn verantwoordelijk voor de digitale opvoeding van hun kinderen. Door hen alleen te beschermen worden deze niet volwassen. Voordat kinderen zelfstandig zijn, moeten ze leren hun omgeving te begrijpen en gevaren te vermijden. Schaatsen leer je van blauwe plekken, niet van zwemmen in een wak. Daarom moet je hen gedoseerd blootstellen. Eerst het zebrapad en pas veel later de rotonde aan een provinciale weg. Eerst appen met opa of oma en pas veel later op eigen houtje in een groepsapp.
Dit doseren is een ingewikkelde klus. Gelukkig sta je er niet alleen voor. Apps helpen om je kind te volgen en te beschermen. Ervaringsdeskundigen delen inzichten om afspraken te maken en in contact te blijven met je kind. Toch kun je niet klakkeloos de ideeën van anderen overnemen. Internet is de infrastructuur van informatie en informatie vormt mensen. Veilig internetverkeer is daarom gebaseerd op waarden die je aan je identiteit ontleent.
‘Wees minstens zo alert op hun digitale dieet’
Niels de Jong
Intuïtie
Voorzichtige ouders stippelen digitale routes uit en willen weten waar hun kind uithangt. Meekijken is daarom gezond. Kinderen verdienen uiteraard privacy, maar kunnen nog niet zelf de volle verantwoordelijkheid dragen voor hun beweging op zo’n gevaarlijke plaats als het internet.
Het is gezond dat ouders de wachtwoorden van hun kinderen kennen, hun geschiedenis bekijken en meelezen in appgroepen. Zet schermen op goed zichtbare plekken. Link accounts van laptops, tablets en telefoons aan een ‘Parent-account’. Je kunt dan zien welke apps/sites worden gebruikt en hoelang. Je kunt hier ook de schermtijd begrenzen.
Hoe jonger het kind, hoe meer de ouder wil zien. Als kinderen ouder worden, mag je ook meer verantwoordelijkheid van hen verwachten. Anderzijds worden kinderen bij het opgroeien doorgaans sluwer en gaat liegen hun gemakkelijker af. Betrokken ouders zijn hier alert op. De intuïtie van ouders is meestal een goede graadmeter. Zij kennen hun kind goed en pikken subtiele verschillen in gedrag op. Een ”niet-pluisgevoel” is daarom een prima reden om mee te kijken en vragen te stellen.
Laat ook tieners beseffen dat hun veiligheid de hoogste prioriteit heeft. Dit betekent dat je bereid bent te controleren en te reguleren als hun gedrag daar aanleiding toe geeft. Een veertienjarige jongen mag best zelf paracetamol pakken. Dit verandert onmiddellijk als hij een doosje per dag leeg snoept.
Proportioneel
Vertrouwen wordt opgebouwd. Kinderen leren om ermee om te gaan. Geschonden vertrouwen moet worden gerepareerd. Consequenties en controle zijn daarvoor nodig. Het ideaal, ‘Ik vertrouw mijn kind’, kan niet betekenen dat je kind de verantwoording van de opvoedende taak draagt. Als je erop toeziet dat je kinderen voldoende groenten eten, wees dan minstens zo alert op hun digitale dieet. Door hun ogen en oren voeden zij namelijk hun ziel.
Reageer proportioneel. Het is normaal dat kinderen uitschieters maken en dit kunnen betekenisvolle opvoedmomenten zijn. Stuur het kind bij, maar blijf niet verwijten; iedere opvoeder heeft tenslotte zelf ook vergeving nodig.
Bovenstaande maatregelen kunnen bij een kind frustratie opwekken. Het is daarom belangrijk dat ze begrijpen waarom je de maatregelen neemt, dat het de taak van de opvoeder is om zijn ogen wijd open te hebben. Vertel hun steeds waartegen je hen beschermt.
Wellicht ten overvloede: voorbeeldgedrag is meer bepalend dan alle beschreven opvoedtechnieken. Niets heeft zoveel impact op een kind als het goede voorbeeld van een liefhebbende ouder.