Opvallend gedrag brengt vele tongen en vlugge vingers op het toetsenbord in beweging. Leraren en ouders zitten soms met de handen in het haar. Wat zit er toch onder die korte lontjes, overprikkeling, geringe motivatie en (verbale) agressie van leerlingen? Om moedeloos van te worden!
In het klaslokaal kan het ingewikkeld zijn. Alleen al de diversiteit zorgt voor de nodige uitdagingen. In elke klas zitten leerlingen met een diagnose als AD(H)D, ASS, OCS, PTSS of een lichamelijke beperking. Bij verschillende leerlingen zijn hun ouders verwikkeld in een (v)echtscheiding. Er kan sprake zijn van een ernstige ziekte en/of rouw in gezin of familie. Sommige kinderen kunnen niet thuis wonen, of hebben het moeilijk met hun adoptie of andere vragen rondom hun identiteit.
En dan het puberbrein. Bij pubers ontwikkelt het reflexbrein zich razendsnel. Dat veroorzaakt naast routine en geautomatiseerde handelingen ook onbewuste en emotionele reacties. De ontwikkeling van het denkbrein gaat veel langzamer. De afstand tussen de groeilijn van het reflexbrein en die van het denkbrein is in de puberteit het grootst.
Motivatie
Daarom reageren pubers impulsief, zonder na te denken over de gevolgen van hun onbezonnen actie. Daarnaast prikkelen smartphones en sociale media bijna uitsluitend het reflexbrein. Het gaat om kijken en bekeken worden en snelle reacties zonder woorden. Daar lijdt het gebruik van het denkbrein onder. Jongeren lezen weinig. Die vaardigheid wordt kleiner en dus vormt een te lezen tekst een berg woorden om zich doorheen te worstelen. Dat beïnvloedt de motivatie voor school- en huiswerk negatief.
Grote mond, klein hartje. Komt de leraar bij dat kleine hart, dan gebeuren er grote dingen
Een van de belangrijkste redenen voor de populariteit van de smartphone is het verslavende gelukshormoon dopamine. Bij elke melding op de telefoon wordt dopamine aangemaakt. Daarom is het uitermate belangrijk dat school interessant en relevant is voor een leerling.
Vriendelijke leiding
Elke leerling moet iets hebben waarvoor hij naar school komt. Het de moeite waard om als docent of mentor te proberen juist die reden te zijn. Ontvang de leerlingen in het lokaal en wees oprecht geïnteresseerd in de leerling in plaats van in zijn leerprestaties.
Alle leerlingen profiteren van structuur, duidelijkheid en voorspelbaarheid. In een wereld waarin onzekerheid de boventoon voert, is het belangrijk om duidelijke grenzen aan te geven. Zet duidelijke kaders, spreek haalbare verwachtingen uit en biedt veiligheid. Wie vooraf vriendelijk leidinggeeft, hoeft achteraf minder te corrigeren.
Reactie
Externaliserend gedrag is (bijna) altijd een schreeuw om aandacht, een signaal van een probleem dat onder de oppervlakte ligt. Wat dan als eerste ingezet moet worden, is de-escalatie. Alles wat aandacht krijgt, groeit. Dat geldt net zo goed voor grensoverschrijdend gedrag. In zijn LinkedIn-post “De spiegel van het onderwijs” schrijft Bart Heeling: ‘Gedrag gaat echter niet zozeer over de ander, maar veel meer over jou en mij. Want met je reactie óp dat gedrag kun je een wereld van verschil maken.’
Respect
Wat voor de leerling als onacceptabel gedrag geldt, geldt ook voor de docent. Leerlingen moeten met een normaal stemvolume spreken. Dan moeten leraren niet steeds hun stem verheffen. Volwassenen vragen terecht respect voor hun gezag, maar hoeveel respect stralen zij uit naar de collega’s, leerlingen en hun ouders?
Het is belangrijk om bij vragen, onbegrepen gedrag en zorgen de leerling mee te nemen in het hele proces. Spreek met en niet alleen over hem. Ook dat getuigt van respect. Hetzelfde geldt voor ouders. Spreek elkaar in “vredestijd”.
Opdrachten
Zorg dat iedereen de opdrachten die gegeven worden, op kan volgen. Een aanwijzing als ‘Hou daar eens mee op! Je weet wat en wie ik bedoel!’ landt niet bij elke leerling. Dat is niet altijd onwil. Vraag het hem of haar even onder vier ogen. Iemand voor het volle front corrigeren, werkt averechts. De jongere voelt zich afgewezen, voor gek gezet. Het zou zomaar kunnen dat een in z’n algemeenheid gegeven opdracht bij een leerling met ASS niet binnenkomt.
Wijzend op een hoger perspectief dan het hier en nu, biedt de school hoop voor alle leerlingen
‘Schiet nou eens op!’ is voor een leerling die iets mee puzzeltijd nodig heeft een lastige aansporing. Opjutten werkt vertragend. Geeft liever aan dat je over vijf minuten stopt met de les. ‘Doe eens normaal, joh!’ – maar wat als je eigenlijk niet weet hoe dat eruitziet? Herrie schoppen, bravoure, anderen mee proberen te krijgen in grensoverschrijdend gedrag, dat kan te diepste compensatie van angst betekenen. Grote mond, klein hartje. Komt de leraar bij dat kleine hart, dan gebeuren er grote dingen.
Leerlingdossier
Om alle tips en tops als een EHBO-koffer beschikbaar te houden voor alle docenten en mentoren die de leerling met een plusje volgend jaar krijgen onder hun hoede krijgen, is het belangrijk een leerlingdossier aan te leggen. Het is zo jammer van de tijd om elk jaar opnieuw het wiel uit te vinden. Een protocol rondom omgaan met grensoverschrijdend gedrag geeft houvast in geval van nood.
Hoop en perspectief
De Heiland zag de mensen om Hem heen zoals ze waren. Hij praatte nergens de zonden goed, maar was met ontferming bewogen. Wijzend op een hoger perspectief dan het hier en nu, biedt de school hoop voor alle leerlingen.
Kijkwijzer
- Toon oprechte interesse in de leerling, niet alleen in zijn resultaten
- Ontvang de leerlingen in de les
- Bied duidelijke kaders
- Spreek haalbare verwachtingen uit
- Bied veiligheid
- Behandel leerlingen en hun ouders met respect
- Handel bij escalatie volgens een afgesproken protocol
- Kijk met de ogen van de Heere Jezus