De tijd vliegt en voor je het weet is die werkweek alweer voorbij en plof je op de bank: eindelijk weekend! Hoe kom je in deze maatschappij, die 24/7 doorgaat echt tot rust en hoe houd je je hoofd fit? Esther van Fenema biedt in haar boek De mentale schijf van vijf adviezen en inzichten uit wetenschappelijk onderzoek, in combinatie met gezond verstand en ervaringen uit de praktijk.
Sociale contacten, rust, voldoende beweging, praten over je problemen en matig zijn met telefoongebruik. Dat zijn de vijf grote thema's die volgens Van Fenema, psychiater, auteur en violist, een belangrijke rol spelen bij je mentale conditie. Bij elk onderdeel beschrijft zij de achtergrond van het onderwerp, onderbouwd met wetenschappelijke informatie en geeft ze twee voorbeelden uit de praktijk. Aan het einde van elk hoofdstuk zijn een aantal concrete tips en tricks te vinden, waar je direct mee aan de slag kunt. We lichten rust, bewegen en telefoongebruik eruit.
Rust
Iedereen is tegenwoordig druk, maar ook op zoek naar rust. Tegelijkertijd ligt daar volgens Van Fenema ook een taboe op. ‘”Druk” is de norm en als je zoveel mogelijk presteert dan doe je het goed in de ogen van anderen. Als rust een sluitpost is geworden, dan riskeer je te veel stress, omdat er onvoldoende ruimte is om te herstellen en op te laden.’ Een burn-out ligt dan op de loer, met een periode van verzuim als gevolg. Aan de andere kant is stress in de basis een lichamelijke reactie op een situatie die mogelijk gevaar oplevert en kan het ook gezond zijn om stress te ervaren. ‘Het zorgt ervoor dat je emotionele ervaringen beter onthoudt. Hoe sterker de emotie of het gevaar, hoe beter je geheugen de gebeurtenis opslaat.’
De kunst is om een gezonde balans te vinden tussen stress en rust. ‘Rust hoeft niet te betekenen dat je voor je uit zit te staren op de bank en helemaal niks doet. Sterker nog, het is een kwestie van andere activiteiten doen die voldoende contrasteren met je werk, studie of bezigheid.’ Probeer te ontdekken wat voor jou werkt: een stukje wandelen, musiceren of creatief bezig zijn.
Bewegen
‘Stilzitten is gevaarlijk, maar bewegen is essentieel voor ons als mens. Bewegen is niet meer vanzelfsprekend, het is iets waar je moeite voor moet doen en veel discipline voor nodig hebt.’ Van Fenema geeft in haar boek aan dat bewegen een positief effect heeft op allerlei breinfuncties zoal geheugen, concentratie, denkkracht, de verwerking van informatie, creativiteit, zelfbeeld, zelfvertrouwen en zelfwaardering. ‘Je bent als mens één geheel en er is geen fundamenteel onderscheid tussen je brein en je lichaam, omdat alle systemen en organen samenwerken en elkaar over en weer steeds beïnvloeden.’
‘Rust is een kwestie van andere activiteiten doen die voldoende contrasteren met je werk, studie of bezigheid’
Je staat er versteld van hoeveel er met elkaar te maken heeft. ‘Als je voldoende beweegt, dan heeft dat een positief effect op allerlei lichaamsfuncties en ontstaat er een positieve wisselwerking: zo ventileren je longen beter als je regelmatig sport en kan het neusslijmvlies de binnenkomende lucht beter bevochtigen, waardoor ziekteverwekkers minder kans hebben. Wie regelmatig sport, rookt en drinkt meestal minder, eet gezonder, slaapt beter, heeft meer sociale interactie en voelt zich over het algemeen succesvoller en zelfverzekerder.’ Het is dus tijd om op te staan van de bank of je stoel en naar buiten te gaan om te bewegen.
Wees matig met telefoongebruik
Het gebruik van een smartphone heeft het bewegen niet bevordert. Je kunt soms, zonder dat je het doorhebt, urenlang op social media zitten. Ben je je telefoon vergeten, dan schiet je in de stress, want dan kun je niet meer in de systemen op je werk. ‘De telefoon is in het afgelopen decennium onze realiteit gaan bepalen: hoe moeten we ons voelen, wat vinden we belangrijk, wat moeten we consumeren en wie moeten we volgen?’
Om grip te krijgen op het telefoongebruik is het belangrijk dat het voorste gedeelte van de hersenen, de prefrontale hersenschors, goed ontwikkeld is. Laat dit nu net het gedeelte zijn dat bij jongeren pas op hun 25e levensjaar is volgroeid. ‘Dit betekent dat jongeren extra kwetsbaar zijn voor verslavende zaken zoals social media, maar ook gamen en ongezond eten of fastfood.’ Hierdoor is het niet voldoende om een paar keer te zeggen tegen een jongere dat het slecht is om lang door je social media te scrollen, maar hebben zij juist goede begeleiding nodig om hiermee te leren omgaan. ‘Zonder echt moeite te doen hebben we de beschikking over allerlei informatie, meningen, ophef en verhalen. Onze hersenen maken gebruik van informatieverwerkingsstrategieën die ons snel en met zo min mogelijk energie laten beslissen hoe we met informatie omgaan.’
Telefoongebruik
Van Fenema beschrijft in haar boek uitkomsten van een rapport van Tilburg University (2021), Digitalisering van de samenleving. Gevolgen voor cognitief functioneren en mentaal welzijn. Hierbij is ook gekeken naar de effecten van het telefoongebruik op het functioneren. Uit het onderzoek blijkt dat ‘hoe meer problematisch telefoongebruik, hoe minder sociaal je bent in gezelschap, omdat je steeds op je telefoon zit. Je hebt dan sowieso minder grip op je manier van functioneren en er zijn meer problemen als het gaat om je mentale conditie. (…) Om goed te kunnen functioneren in de deze nieuwe, digitale samenleving hebben we nieuwe vaardigheden nodig. Er wordt op dit moment nog te veel gefocust op technische en inhoudelijke vaardigheden en nog onvoldoende op executieve vaardigheden, die nodig zijn om mentaal fit te blijven.’
De mentale schijf van vijf
Een handleiding voor je hoofd
Esther van Fenema
Promotheus
240 pagina's
€ 21,99
Tips om mentaal fit te blijven
- Ontdek welke ontspanning jij nodig hebt.
- Bewegen moet je dóen: maak het een vast onderdeel van je routine of weekplanning.
- Zet je notificaties uit, zodat je niet steeds getriggerd wordt om op je telefoon te kijken.