Medezeggenschap is in het reformatorisch onderwijs in ruim vijftien jaar tijd volledig ingeburgerd, constateert Jan Schreuders, jurist en manager dienstverlening bij de RMU. ‘Het is mooi om te zien dat de inspraak loopt en dat die een functie heeft.’
De verplichte medezeggenschapsraad (mr) deed in 2009 zijn intrede als gevolg van de komst van de lumpsumfinanciering in 2006. Schreuders: ‘Even platgeslagen: voor die tijd was al het geld gelabeld: de overheid bepaalde waar je het geld aan uitgaf. Met de invoering van de lumpsum konden besturen veel meer zelf kiezen waar ze het geld aan besteedden. Tegenover die veel grotere bevoegdheid van besturen stond, logisch, een verplichte mr.’
Niet zo vreemd
Die verplichting stond voor 2009 weliswaar ook al in de wet, maar scholen konden hiervoor een ontheffing aanvragen op levensbeschouwelijke grond. Iets waar de refoscholen massaal gebruik van maakten. ‘Vrijwel al “onze” scholen hadden die ontheffing, misschien wat dorpsschooltjes uitgezonderd. Het instemmingsrecht van de mr had een enorme lading. Achteraf gezien was er vooral heel veel koudwatervrees. Als je kijkt om welke onderwerpen het gaat – arbeidsvoorwaarden, de portemonnee en tijd van ouders, bijdragen aan activiteiten, gegevens van leerlingen – dan is het instemmingsrecht helemaal niet zo vreemd.’
‘De mr is sowieso geen speeltuin: hij vervult een wettelijke taak’
Jan Schreuders
De ontheffing op levensbeschouwelijke grond is overigens niet helemaal vervallen. Nog altijd kunnen scholen ervoor kiezen om de mr uitsluitend adviesrecht te geven. Schreuders schat in dat nog geen kwart van de reformatorische basisscholen hiervan gebruikmaakt. ‘Dat is ook niet geheel vrijblijvend: het afwijken van adviezen moet je goed kunnen motiveren.’
Snoepautomaten
De mr bestaat in het basisonderwijs voor de helft uit ouders en voor de helft uit personeel en komt volgens Schreuders zo’n vijf of zes keer per jaar bij elkaar. ‘Dat is voor eigen overleg en voor overleg met directeur en bestuur of de directeur-bestuurder. Maar ik zeg altijd: je bent het hele jaar mr-lid. Laat daarom niet alles op een vergadering aankomen. Toch gebeurt het meeste werk tijdens de vergaderingen. Vooraf ontvangen de leden stukken, daarover vormen ze een mening en ze brengen advies uit.’
In het voortgezet onderwijs wordt de mr niet alleen gevormd door personeel en ouders, maar ook voor een kwart door leerlingen. Schreuders kwam al verschillende keren met de leerlinggeleding in aanraking. ‘Het is hartstikke tof dat leerlingen daar hun tijd in stoppen. Het zijn over het algemeen bovenbouwleerlingen, liefst van alle niveaus. Want de school is net zo goed van de vmbo’ers als van de vwo’ers. Natuurlijk hebben ze van sommige onderwerpen weinig verstand, maar ze komen ook echt met hun eigen onderwerpen.’
‘Wat ik echt nog mis, is een fatsoenlijke onkostenvergoeding voor ouders in de mr’
Jan Schreuders
‘Denk aan de snoepautomaten, de veiligheid op school of de sfeer rondom toetsen. Bij het Ichthus College in Veenendaal heb ik zelfs pamfletten zien hangen waar ze uitvraag deden bij hun achterban. De betrokkenheid van leerlingen is voor de schoolleiders leuk om mee te maken. Maar het kan ook best een verantwoordelijkheid geven voor leerlingen. Denk aan een situatie waarin het schuurt met de bestuurder of een ontslag van een college van bestuur dreigt, daar zitten zij dan ook bij. De mr is sowieso geen speeltuin: hij vervult een wettelijke taak.’
Kwartiermaker
Over het algemeen kijkt de jurist tevreden terug op de invoering van de mr. Iets waar de RMU en schoolvereniging VGS destijds een actieve rol in hebben gespeeld. ‘Ik kan me nog goed herinneren hoe ik in 2007, samen met Wim Voorwinden van de VGS, als kwartiermaker door het land trok. We hebben vanuit de RMU ook veel cursussen gegeven. De mr is inmiddels goed ingeburgerd op onze scholen en is een geaccepteerd fenomeen. En als-ie niet draait, is dat zelden onwil, maar eerder vanwege een wisseling van directie of mr-leden.’
Daar zit voor Schreuders wel een zorg. ‘Als je kind van school gaat, moet je er als ouder uit. Nieuwe ouders hebben een kennisachterstand, waardoor je gedeeltelijk opnieuw moet beginnen. Daar is helaas niet zomaar een oplossing voor. Natuurlijk kunnen ze de RMU bellen voor een cursus, maar ik hoor vaak: hadden we dat mr-lid nog maar een jaartje erbij kunnen houden vanwege kennis en ervaring!’
Blok aan het been
Volgens de RMU-man is door de mr de betrokkenheid van ouders en personeel op het beleid toegenomen. ‘Het is dichter naar de werkvloer gebracht. En dat is niet zo gek, want zonder werknemers en ouders is er geen school. Ik waarschuw daarbij wel graag: ga niet op de stoel van het bestuur zitten, maar beperk je tot je eigen verantwoordelijkheid.’
Toch erkent Schreuders dat er nog altijd schoolbestuurders zijn die de inspraak vooral ervaren als een blok aan het been. ‘Onmiskenbaar kan medezeggenschap voor vertraging zorgen. Het komt natuurlijk voor dat er halsoverkop zaken moeten worden geregeld en dan kan het vervelend zijn dat je advies moet vragen aan de mr.’
Ontspanning verliezen
Kritisch is Schreuders op de zware positie die de mr dreigt te krijgen. ‘Er is een trend gaande om de mr steeds meer taken te geven. Vanuit de literatuur over goed bestuur wordt dan gesteld dat de mr tegenwicht moet bieden aan het bestuur en de raad van toezicht. Daar worden ze door de Inspectie van het Onderwijs ook op bevraagd. Ik vraag me dan af: is de mr wel het geschikte orgaan om zo’n grote rol te krijgen in de bestuurlijke driehoek? Daarmee kun je een zekere ontspanning verliezen.’
Hij pleit er afsluitend voor om de mr voldoende serieus te nemen. ‘Ik zou wensen dat iedere mr een budget zou krijgen om deskundigheid in te huren. En dat er voldoende uren beschikbaar zijn. In de cao is dat geregeld, maar er zijn scholen waar dat niet bekend is. Wat ik echt nog mis, is een fatsoenlijke onkostenvergoeding voor ouders. Ze vervullen een wettelijke taak. Personeel krijgt daar uren voor; veel ouders krijgen niks of de school moet dat zelf regelen. Ik zou zeggen: geef ze gewoon een vrijwilligersvergoeding, dat geeft ook een stukje erkenning.’