De opkomst van kunstmatige intelligentie, en in het bijzonder chatbots zoals ChatGPT, heeft de manier waarop jongeren informatie zoeken en verwerken drastisch veranderd. ‘Het gebruik van chatbots is explosief gegroeid’, weet Jeroen van der Laan. ‘ChatGPT is in korte tijd een van de snelst groeiende apps ooit geworden.’ Een onderzoek van het Kenniscentrum van het Hoornbeeck College onder drieduizend jongeren uit de achterban maakt duidelijk dat het christelijk onderwijs hierop moet reageren. ‘Het hele onderwijs moet aan de bak.’
Het onderzoek naar chatbots onder jongeren uit christelijke kring laat enkele opvallende trends zien. Een belangrijk inzicht is dat het gebruik van chatbots sterk correleert met opleidingsniveau: hoe hoger de opleiding, hoe vaker chatbots worden gebruikt. Van de ondervraagden gebruikte 44% nooit een chatbot, terwijl 31% deze minstens één keer per maand raadpleegt. ‘Het is duidelijk dat jongeren die intensiever sociale media gebruiken, sneller geneigd zijn om chatbots te integreren in hun dagelijkse leeractiviteiten’, constateert Van der Laan, onderwijsadviseur bij het Hoornbeeck College en verbonden aan het Kenniscentrum.
Schrijffunctie
Zo blijkt bijvoorbeeld dat jongeren die veel gebruik maken van nieuwere apps zoals TikTok of BeReal, ook vaker een chatbot gebruiken. De meeste jongeren (91%) zijn inmiddels bekend met het fenomeen chatbots, maar slechts 5% gebruikt die dagelijks. Jongeren gebruiken deze nieuwe toepassing het meest bij taalvakken zoals Nederlands en Engels. Ook het huiswerk bij vakken als geschiedenis en biologie krijgt ondersteuning van de slimme schrijffunctie van artitificial intelligence (AI), kunstmatige intelligentie. Wat daarbij opvalt, is dat het gebruik van de AI-assistent niet beperkt blijft tot informatieve vragen. ‘Jongeren gebruiken chatbots vaak om te brainstormen, inspiratie op te doen of om een eerste versie van een tekst te laten genereren’, zegt Van der Laan.
‘Jongeren geven ronduit aan dat de antwoorden die ze uit chatbots halen niet uit een christelijk kader komen’
Jeroen van der Laan
Begeleiding
Voor docenten en onderwijsinstellingen brengt de opkomst van chatbots een aantal dringende vraagstukken met zich mee. ‘Het hele onderwijs moet aan de bak’, benadrukt Van der Laan. ‘Docenten moeten niet alleen op de hoogte zijn van het bestaan van chatbots, maar ook weten hoe ze werken en hoe ze hun leerlingen kunnen begeleiden in het gebruik ervan.’ Hij signaleert grote verschillen tussen docenten in de kennis en het gebruik van AI. ‘Sommige docenten bouwen hun eigen chatbots om extra uitleg te geven bij bijvoorbeeld wiskunde, terwijl andere nog moeite hebben met het invoeren van cijfers. AI is voor hen een ver-van-hun-bedshow.’
Volgens hem moeten er op ieder niveau interventies plaatsvinden om ervoor te zorgen dat docenten mediawijs worden op het gebied van AI. De cijfers laten zien dat docenten hierin een cruciale rol spelen. Slechts 16% van de jongeren gaf aan dat ze van hun docenten hebben geleerd hoe ze een chatbot op een goede manier kunnen gebruiken. ‘Dat betekent dat de overgrote meerderheid het zichzelf heeft aangeleerd, zonder enige begeleiding’, aldus Van der Laan. Dit is problematisch, aangezien jongeren wel aangeven dat hun gebruik van chatbots steeds geavanceerder wordt. ‘Prompts formuleren – oftewel de vragen die je aan een chatbot stelt – vraagt om scholing’, legt hij uit, ‘zodat jongeren op een goede manier gebruik maken van de technologie.’
Geloofsvragen
Naast de praktische vragen die het gebruik van chatbots oproept, spelen er ook diepere ethische en morele kwesties. In het onderzoek kwam naar voren dat jongeren zich er sterk van bewust zijn dat chatbots geen christelijk perspectief bieden. ‘Jongeren geven ronduit aan dat de antwoorden die ze uit chatbots halen niet uit een christelijk kader komen’, zegt de onderwijsadviseur. Hoewel chatbots beweren “neutraal” te zijn, is dit volgens hem feitelijk gezien onmogelijk. ‘Er bestaat geen neutrale technologie. Zelfs de antwoorden van een chatbot zijn altijd gekleurd door de algoritmen en de data waarmee ze zijn getraind.’
‘Elke school probeert zelf het wiel uit te vinden als het gaat om examinering en het gebruik van AI’
Jeroen van der Laan
Het goede nieuws is dat veel jongeren de antwoorden van chatbots wel degelijk naast hun eigen levensovertuiging leggen. ‘Ze reflecteren hierop, wat juist een belangrijk aspect is van christelijk onderwijs’, zegt Van der Laan. Dit biedt scholen de mogelijkheid om die reflectie verder te stimuleren en leerlingen bewust te maken van de invloed die technologie kan hebben op hun wereldbeeld. Deze reflectie is met name van belang bij antwoorden op religieuze vragen. Een klein percentage jongeren heeft weleens geloofsvragen gesteld aan een chatbot, bijvoorbeeld over het bestaan van God of over het gebed. Daarnaast meldt een klein percentage jongeren dat ze persoonlijke vragen stellen aan chatbots, zoals over hun eigen angsten en onzekerheden. Ook hierbij is het van belang dat jongeren kritisch leren kijken naar de kant-en-klare antwoorden die de chatbot oplepelt.
Onderwijs als gids
Wat betekent dit allemaal voor christelijke scholen? ‘AI verdient een volwaardige plek in het onderwijs’, stelt Van der Laan resoluut. ‘Dit thema moet door meerdere vakken heen lopen en niet beperkt blijven tot bijvoorbeeld informatica.’ Hij benadrukt dat er binnen elk vak aanknopingspunten zijn om AI op een constructieve manier in te zetten. ‘De beroepspraktijk loopt hierop vooruit. In veel beroepen is AI al verweven in de dagelijkse praktijk. Als het onderwijs niet meebeweegt, missen we veel ontwikkelingen en bereiden we jongeren niet goed voor op de maatschappij.’
Een belangrijk aandachtspunt is ook het ontwikkelen van gezamenlijke strategieën binnen christelijke scholen. ‘Elke school probeert nu zelf het wiel uit te vinden als het gaat om examinering en het gebruik van AI’, weet Van der Laan. ‘Dit zouden we als reformatorisch onderwijs veel beter gezamenlijk kunnen doen.’ Volgens hem ligt er een taak voor de gehele onderwijsgemeenschap om na te denken over hoe we AI integreren op een manier die past bij onze identiteit en waarden.
Dit artikel is grotendeels geschreven door AI. Dit was de prompt: Je schrijft artikelen voor een onderwijsmagazine. Dit onderwijsmagazine is christelijk. Je bent een prima redacteur. Je hebt Jeroen van der Laan geïnterviewd. Hij is onderwijsadviseur bij het Hoornbeeck College en verbonden aan het Kenniscentrum. Hij heeft onderzoek gedaan onder een grote groep jongeren naar chatbots. Verwerk deze gegevens tot een verslag van 1000 woorden. Verwerk hierin veel citaten van hem. Spits het toe op docenten in het onderwijs. Laat identiteit duidelijk terugkomen. Gebruik het conceptrapport en gebruik de hieronder genoteerde opmerkingen van Van der Laan als input voor je verhaal.