‘Het wordt avond, de dag loopt reeds ten einde.’ Met het boek met deze titel neemt Kardinaal Robert Sarah krachtig stelling tegen het seculiere denken en doen in de moderne westerse wereld. Hij spreekt van een culturele crisis en een identiteitscrisis. Het Westen weet niet meer wie ze is. Dat opent de weg naar een barbaarse civilisatie.
Kardinaal Robert Sarah (spreek uit: Sar-AH) is afkomstig uit een afgelegen Afrikaans dorp in Guinée. In de achterliggende jaren is hij uitgegroeid tot een boegbeeld van de katholieke orthodoxie, in een kerk waar veel in beweging is en veel onzeker lijkt. Hij werd genoemd als een mogelijke opvolger van paus Franciscus. Doordat Sarah in februari zijn ontslag heeft ingediend vanwege het bereiken van de leeftijd van 75, zal dat er niet meer van komen.
Op 34-jarige leeftijd werd hij door paus Johannes Paulus II gekozen als ‘s wereld jongste bisschop voor de hoofdstad van Guinée. Vanwege de moed om zijn principes openlijk te blijven uitdragen, kwam hij bovenaan de dodenlijst te staan van dictator Sékou Touré, leider van het toenmalige radicale en marxistische regime in Guinée. In 2001 werd hij naar Rome geroepen.
Deze kardinaal is een belangrijke speler in Rome. Hij wordt getypeerd als sereen en onverschrokken. Dit laatste toont hij door zijn spreken en schrijven over controversiële kwesties, zoals homoseksualiteit, gender, liturgische vernieuwingen in de kerk. Hij krijgt veel tegenstand, niet in het minst vanuit de liberale hoek van de kerk.
Het gedachtengoed van deze kardinaal is vastgelegd in een drietal boeken, waarvan dit het derde boek is. Elk boek heeft dezelfde opzet: een vraaggesprek tussen de schrijver Nicolas Diat en kardinaal Sarah.
‘Volgens de westerse mens wil God met hem concurreren en belemmert God zijn vrijheid. Hij denkt pas volledig mens te zijn wanneer hij God terzijde schuift. De mens van nu leeft met de achterdocht dat de liefde van God de mens afhankelijk maakt. De mens denkt zich te moeten bevrijden van deze afhankelijkheid om geheel zichzelf te kunnen zijn.’
Kardinaal Robert Sarah
De kern van alle problemen is, volgens Robert Sarah, dat de moderne mens God niet meer nodig heeft. God is verdwenen. De mens is zelf God geworden. We zijn gezwicht voor wat de duivel Adam voorspiegelde, dat hij als God zou wezen, ‘kennende het goed en het kwaad’. De ultieme consequentie daarvan voltrekt zich in de moderne, westerse, seculiere samenleving. De mens is zijn juiste plaats kwijt. Hij is een geïsoleerd individu geworden, zonder oorsprong en bestemming. Sarah noemt de moderne mens ‘een barbaarse nomade’.
Als de mens God vergeet, gaat hij uiteindelijk zichzelf verheerlijken. Dan wordt hij zijn eigen god, en gaat openlijk in oppositie tegen God. Hij doet alsof de wereld zijn privébezit is. Het bovennatuurlijke wordt naar een uithoek verbannen.
Hij vreest ervoor dat wij mensen een nieuwe mens gaan scheppen. Het Westen is dronken van macht van wetenschap en technologie, ziet zichzelf als schepper. Ze wil een nieuwe mens in elkaar knutselen die beantwoordt aan haar eigen maatstaven. Niet alleen door het veranderen van DNA, maar ook doordat de grens tussen mens en machine aan het vervagen is. Steeds meer grenzen worden overschreden, maar daarachter is niets. Er komt geen nieuwe beschaving, maar het einde.
Dit boek is beangstigend in zijn consequenties
Rens Rottier
Sommige passages wekken een zekere huiver op. Het is vaak zo herkenbaar en scherp gezien en verwoord, en tegelijk ook beangstigend in zijn consequenties. ‘Wat gaan onze kinderen en kleinkinderen nog meemaken in deze wereld’, is een gedachte die bij me opkroop. Elke grensoverschrijding die door de moderne mens als overwinning wordt gezien, schept nieuwe problemen en brengt ons verder van het pad af.
Vanuit dit perspectief, dat de mens zijn eigen god is geworden en daarmee overgeleverd is aan zichzelf, bespreekt Sarah allerlei kerkelijke en maatschappelijke ontwikkelingen. De hoofdstukken zijn geordend rondom vier thema’s: de spirituele en religieuze ineenstorting, de gedegradeerde mens, de teloorgang van de waarden en het herwinnen van de hoop
Sarah maakt zich grote zorgen om de kerk. Het gebed wordt opgegeten door het activisme. Liefdadigheid wordt humanistische solidariteit. Theologie verandert in politiek.
Iedereen poneert zijn eigen persoonlijke mening als zekerheid. Dat leidt tot veel verwarring en geloofsafval. De trompet geeft een onherkenbaar signaal.
Voor een “oplossing” wijst Sarah naar God. Onze verhouding met God moet radicaal veranderen. We moeten God centraal stellen en Christus vragen ons opnieuw te leren bidden. We hebben behoefte aan een opnieuw ervaren van God. Dat is wellicht de kern van elke hervorming, zo zegt hij.
Het is onmogelijk om dit boek van zo’n vierhonderd dichtbedrukte pagina’s recht te doen. Het schuurt af en toe ook behoorlijk met onze reformatorische traditie en denken. Maar veel uit dit boek kan ons toerusten voor onze zwemtocht tegen de krachtige seculiere tegenstroom in.
Leidinggevenden van christelijke organisaties, politici op verschillende niveaus, leraren en eigenlijk alle weldenkende christenen, moeten boeken als deze lezen, verwerken en bespreken. Om toegerust te worden in strijd der geesten die heftiger wordt.
Het wordt avond, de dag loopt reeds ten einde door Kardinaal Robert Sarah (2019). ’s-Hertogenbosch, Bethsaïda.
(Verkrijgbaar in uw boekhandel)