We vinden dat we er recht op hebben. Soms strijden we zo hard om het op te eisen, dat we het tegenovergestelde bereiken. Op de ranglijst van kernwaarden staat respect op de meeste scholen met stip bovenaan, want de ander doet ertoe. Respect tonen vraagt wel oefening.
Ook in de samenleving gaat het vaak over respect en het gebrek daaraan. Het is maar de vraag of iedereen die het woord in de mond neemt, ook hetzelfde bedoelt. Volgens Van Dale betekent “respect”: eerbied, ontzag. Die begrippen klinken een christen bekend in de oren.
Eren
In de Bijbel zoeken we tevergeefs naar het woord respect. Het Woord van God staat wel vol aansporingen om eer te bewijzen. Allereerst aan God. Eerbiedig met en over Hem spreken en met ontzag luisteren naar wat Hij wil zeggen. Daarna aan elkaar. In Romeinen 12:10 schrijft Paulus: ‘Hebt elkander hartelijk lief met broederlijke liefde, met eer de een de ander voorgaande.’ Volgens de Bijbel met uitleg vraagt dit vers dat we respect en hoogachting voor elkaar moeten tonen. Zonder dat we verwachten dat de ander zich tegenover ons zo gedraagt. Wie een ander respecteert, erkent daarmee dat de ander ertoe doet. Iemand eren is: iemand belangrijk vinden, waarderen en iets moois, iets goeds over de ander zeggen.
Eren vraagt oefening. Laat de gemeenschap van de school een oefenplaats zijn om met alle respect met elkaar om te gaan.
Contrast
Dat staat in schril contrast met wat zich afspeelt in de samenleving. Wat eervol is, wordt naar beneden gehaald. Te beginnen bij het onteren van God en Zijn Woord. De media staan bol van kritiek op alles en iedereen. Het aantal geweldsdelicten tegenover politie en andere hulpverleners neemt toe. Denken dat dit sombere scenario niet over ons, onze kinderen of leerlingen gaat, is een grote vergissing. De wereld, dat zijn wij. Hooguit gedragen we ons op een andere manier respectloos.
Gelijk
Niettemin worden we geroepen niet-respectvol gedrag om te buigen naar het respecteren en eren van elkaar. Daarin spelen twee aandachtspunten een belangrijke rol. Het eerste betreft de Bijbelse waarheid dat voor God alle mensen gelijk zijn. We zijn allemaal naar Zijn Beeld geschapen. We zijn ook massaal bij Hem vandaan gelopen. In Gods ogen zijn we allemaal zondaren. Totaal afhankelijk van Zijn genade, verdiend door Zijn Zoon, de meest nederige persoon Die ooit op aarde leefde. Daarom hoeft niemand zich boven een ander verheven te voelen.
Het tweede aandachtspunt is het belang van een gezond zelfbeeld. De basis daarvoor wordt gelegd in de eerste levensjaren in het gezin en de omgeving waarin kinderen opgroeien. Hoe positief of negatief geladen zijn onze boodschappen naar de kinderen? Hebben we oog voor de eigenheid van elk kind? Voor opvoeders is dit een belangrijk thema. Kinderen moeten opgroeien met een gezond gevoel van eigenwaarde. Wie zich gewaardeerd weet, ervaart minder behoefte een ander te minachten.
Wie zich gewaardeerd weet, ervaart minder behoefte een ander te minachten
Oefening
De ervaring van bestuurders, leraren en ouders is dat respect, in tegenstelling tot vroeger, nu verdiend moet worden. Niet onze functie, maar ons doen en laten bepaalt grotendeels de mate waarin wij gerespecteerd worden. Respectloos handelen en spreken moet omgebogen worden naar respectvol gedrag door zelf respect te tonen in woorden en daden.Kinderen en jongeren horen scherp als het gaat om hoe opvoeders spreken tegen en over anderen. Ze merken haarfijn hun soms listig verborgen gebrek aan respect voor de meester, een medeleerling of een andere ouder op. Het gaat er niet om verkeerde dingen goed te praten. Het gaat om onze innerlijke houding tegenover wie dan ook. Eren vraagt oefening. Laat de gemeenschap van de school een oefenplaats zijn om met alle respect met elkaar om te gaan.
Eigenwaarde versterken
In het dagelijks leven kunnen we de eigenwaarde van onze kinderen, collega’s en ouders versterken. Dat zit in hele kleine dingen:
- Groet de ander. Door iemand te groeten, laat je merken dat je hem ziet. Hij is de moeite waard om aangesproken te worden. ’s Morgens in de deuropening elk kind welkom heten, betaalt zich terug in een goede klassensfeer.
- Benader kinderen, ouders en collega’s met een vriendelijke en open houding; richt je in eerste instantie op wat goed gaat.
- Raak de ander op een respectvolle manier aan: handdruk bij ontmoeting, een schouderklopje in het voorbijgaan, een hand op iemands arm om zijn aandacht te trekken.
- Wees alert op de manier waarop je iemand aankijkt. De ogen zijn de spiegels van de ziel. De blik in onze ogen verraadt hoe we over iemand denken.
- Vermijd het de naam van een ander op een harde, boze toon te zeggen. Zeker in een klas vol toehoorders kan dat respectloos overkomen. De naam die je van je ouders hebt gekregen, wordt op een vervelende manier gebruikt.
- Praat met elkaar, niet over elkaar.
- Verspreid een goed gerucht van de ander door op een positieve manier over zijn persoon of prestatie te spreken. Zie ook Heidelbergse Catechismus zondag 43.