Een potje tafelvoetbal of even snuffelen bij de kantine; op de gang van het Van Lodenstein College in Amersfoort is genoeg bedrijvigheid. Wanneer de deur van de mediatheek opengaat, lijkt de drukte even weg. Leerlingen maken opdrachten achter de computers, zoeken op hun gemak een boek uit of spelen stilletjes een potje schaak.
Naast goede faciliteiten en een groot aanbod boeken is een goede sfeer volgens Henk Pater het belangrijkste ingrediënt van een mediatheek. De rode banken nodigen leerlingen uit om rustig een boek te lezen in een vrij uurtje of om met elkaar te overleggen. En als het té gezellig wordt? Dan wijst mediathecaris Pater naar de letters op de muur: ‘Ssssssst!’
De natuurelementen die terugkomen in het interieur van de mediatheek, ademen rust. Pater wijst naar de wand, waar de leerlingen een muurschildering gemaakt hebben. De takken van de boom doen denken aan de bosrijke omgeving rondom de school. Een geschilderde uil lijkt de mediatheek te bekijken vanaf de muur. Bij het raam staan lampen met opvallende constructies. ‘We laten ook iets zien van de binding met de leerlingen, door bijvoorbeeld een expositie van beeldende vorming neer te zetten op een van de kasten.’
Aangezien lezen belangrijk is, heeft de mediatheek een prominente plek in de school
Henk Pater
Aanraders
‘Vroeger zat de schoolbibliotheek in een vergeten hoekje. Na de opkomst van de computers kwam er een mediatheek’, vertelt Pater. Hier is zowel ruimte om te werken aan opdrachten als om boeken en materialen te lenen. De huidige plek van de mediatheek bevindt zich naast de hoofdingang, zodat deze centraal te bereiken is voor leerlingen en personeel, wat een bewuste keuze is. ‘Lezen is immers belangrijk, daarom heeft de mediatheek een prominente plek in de school, vindbaar voor iedereen. Op die manier maak je de drempel zo laag mogelijk.'
Boeken adviseren aan leerlingen is wat de mediathecaris het liefste doet. Volgens Pater is lezen de belangrijkste pijler van het onderwijs. ‘Soms vragen leerlingen naar een onderwerp waar we nog geen boek over hebben staan. Dan probeer ik de volgende keer geen nee te verkopen, maar op zoek te gaan naar relevante titels.’ Om bij te blijven, leest Pater regelmatig jeugdboeken. Achter in de mediatheek staat een grote kast, waarboven met grote letters ‘Aanraders’ staat. De collectie literatuur wordt verzameld door de sectie Nederlands. Actueel blijven in het aanbod is volgens de mediathecaris van groot belang. ‘Denk niet: dat vond ik vroeger leuk, maar blijf kijken naar nieuwe titels.’
Snuffelen
Aan meelezers heeft de mediathecaris geen gebrek: als Pater aangeeft dat er weer een stapel nieuwe boeken staat om gelezen te kunnen worden door docenten, ‘razen ze elkaar van enthousiasme soms bijna voorbij.’ In de keuze van boeken is identiteit een belangrijk uitgangspunt. Er wordt gelet op het taalgebruik en de normen en waarden die naar voren komen in de boeken. Docenten hebben een grote rol in het aanbevelen van boeken voor de collectie en het enthousiasmeren van leerlingen om bepaalde boeken te lezen. Daarnaast staat per boek aangegeven wat het niveau is, zodat de docent daar rekening mee kan houden. De collectie telt inmiddels ruim 19.000 titels.
Waar bij de dames boeken over verliefdheid gretig aftrek vinden, merkt Pater dat historische verhalen meer in trek zijn bij de heren. ‘Sommige leerlingen voelen een bepaalde schroom om serieuze boeken te lezen, omdat ze zich dan schamen tegenover hun vrienden. Als het na schooltijd rustig is, komen ze nog weleens even langs om een boek te lenen.’
Er wordt ook het nodige geleend in opdracht van familieleden, tot plezier van Pater. ‘Een moeder die vorige week op ouderavond was, kwam snuffelen in de mediatheek. Vervolgens gaf ze de titels die haar wel wat leken door aan haar zoon, die ze de volgende dag op kwam halen. Tja, als een jongen een stapel romans komt lenen, weet je genoeg. Online reserveren helpt ook voor het thuisfront.’
Collectie
In de mediatheek worden niet alleen boeken uitgeleend. ‘Heeft u een oplader die ik kan lenen?’ Ook om een geodriehoek, rekenmachine of koptelefoon wordt regelmatig gevraagd. Leerlingen die liever luisteren dan lezen, kiezen voor luisterboeken. Willen leerlingen in de tussenuren een spelletje doen, dan kunnen ze hier ook terecht. 'Bij ons op school waren de mobiele telefoons tijdelijk niet toegestaan. Als alternatief hebben we een stapel spellen aangeschaft, om de sociale activiteiten te stimuleren. De leerlingen hadden meer behoefte aan contact met elkaar. In de kantine werden spelletjes gedaan in plaats van selfies gemaakt.’
Solofunctie
‘Een mediathecaris heeft een solofunctie in de school’, constateert Pater. ‘Daarom zijn er regelmatig overlegmomenten met mediathecarissen van alle andere reformatorische middelbare scholen. Daarnaast hebben we een WhatsAppgroep waarin we onderling vragen bespreken.’
Ook op landelijk niveau zijn mediathecarissen verenigd in de Beroepsvereniging Mediathecarissen Onderwijs. Het doel van deze beroepsvereniging is kwalitatief hoogstaande mediatheken aanbieden door onder andere educatie en voorlichting aan de leden.
Het aantal mediatheken in het voortgezet onderwijs neemt landelijk gezien af. Zo telde ons land nog ruim 700 mediatheken in 2012, tegenover 561 in 2019. Volgens Pater zijn hier diverse redenen voor te noemen. 'Bijvoorbeeld het gebrek aan ruimte of geld en het feit dat er minder wordt gelezen door jongeren.' Ondanks de ruim 60.000 uitleningen per jaar is volgens de Pater de ontlezing steeds duidelijker zichtbaar. ‘Je moet steeds harder vechten om de leerlingen aan het lezen te krijgen. Het is verleidelijker voor leerlingen om de telefoon te pakken, maar lezen is en blijft belangrijk.’