Pilot pen en papier - Als je gaat studeren aan het mbo, wordt er van je gevraagd om een eigen laptop aan te schaffen en die elke dag mee te nemen naar school. Op je laptop kun je online je boeken inzien, digitaal opdrachten inleveren, aantekeningen maken, maar ook chatten met je klasgenoten en kleding of schoenen bestellen tijdens de les.
Uiteraard is dit laatste niet de bedoeling, maar wel de praktijk van alledag. Een laptop wordt niet uitsluitend doelgericht ingezet tijdens de lessen. Marjan de Mooy-Wildeman, docent pedagogiek bij de opleiding Welzijn aan het Hoornbeeck College in Amersfoort, heeft daarom twee jaar geleden een pilot uitgezet om weer terug te gaan naar ouderwets aantekeningen maken met pen en papier.
In je lijf
De Mooy heeft hier twee redenen voor. ‘Aan de ene kant vooral de onrust die het gaf. Ik zag een student typen, terwijl ik op dat moment geen aantekeningen gaf. Een paar seconden later zag ik dat het appje bij een medestudent aangekomen was. De verleiding is heel groot. Als je je scherm openklapt, ga je snel andere dingen doen. Je kunt het ze niet kwalijk nemen. Aan de andere kant ben ik er echt van overtuigd dat als je schrijft, je het beter begrijpt. Het beklijft beter. Ik heb bijvoorbeeld nog steeds een papieren agenda. Als ik iets opschrijf, dan zit er een visueel en/of lichamelijk beeld aan vast. Ook blijft er een herinnering achter. Het zit niet alleen in je hoofd, maar ook in je lijf.’
Neuropsycholoog professor Eric Scherder heeft het ook bewezen: We moeten gewoon schrijven. Je motoriek verbetert en je kunt sneller denken en onthouden (Overvelde & Nijhuis-van der Sanden, 2019). De Mooy: ‘Met een trainingsdag doe ik het zelf ook: het gaat wel langzamer, maar het zit beter in je systeem.’
‘Het gaat wel langzamer, maar het zit beter in je systeem’
Marjan de Mooy
Zere hand
In de teamvergadering heeft De Mooy aangegeven ertegenaan te lopen dat studenten tijdens haar les op de laptop andere dingen aan het doen waren. ‘Ik had er wel een manier op gevonden door tijdens de les de klas rond te lopen en op de schouder tikken als studenten bijvoorbeeld op Zalando zaten. Ik merkte bij mezelf dat ik dit eigenlijk niet fijn vond en heb het vervolgens ingebracht in de teamvergadering.’
‘Ik heb voorgesteld om een pilot te doen bij leerjaar 2: terug naar het aantekeningen maken met pen en papier.’ Uiteindelijk bleek dat alle collega’s met hetzelfde probleem zaten en dat meerdere collega’s van de laptops af wilden. Iedereen die met deze pilot mee wilde doen, mocht meedoen. Inmiddels hebben sommige collega’s het losgelaten. ‘De reacties uit het team waren positief, maar studenten vonden het niet altijd fijn. Ze zijn het niet meer gewend, moeten een extra schrift meenemen en klagen snel over een zere hand. Ik doe daar niet zoveel mee. Jammer, maar het is gewoon wel belangrijk dat je dingen opschrijft.’
Uitdelen
Het is nu twee jaar geleden dat De Mooy haar pilot uitzette. Intussen schrijft iedereen in haar lessen. Pedagogiek is een vrij theoretisch vak, waarbij studenten veel aantekeningen moeten maken. ‘Ik vind het heerlijk dat studenten weer pen en papier gebruiken. Ik blijf pennen en papier uitdelen, want enkele studenten komen zonder naar school.’
‘Het meest opvallend is de rust die is teruggekeerd in de klas’
Marjan de Mooy
‘Het vraagt van mij als docent dat ik zeg wat ze op moeten schrijven bij de powerpoint. Je moet dus goed weten hoe je powerpoint in elkaar zit, zodat je dat aan kunt geven. Soms klaagt een student: ik kan mijn eigen handschrift niet lezen. In de drie klassen die ik lesgeef, is dat er één. Die mag kopieën maken van een andere student. Daar ga ik soepel mee om. Ze blijven het proberen. Voor opdrachten mag de laptop open. Ik heb nu het gevoel dat de studenten het niet vervelend vinden. Ze hebben het idee dat ze minder hoeven te leren voor een toets, doordat ze al veel meer hebben onthouden.’
Rust
Uit onderzoek is gebleken dat je meer onthoudt als je dingen opschrijft, maar wat is hiervan in de lespraktijk te merken en wat gebeur er met de concentratie en prestaties van studenten? De Mooy vertelt enthousiast dat ze vindt dat de studenten veel beter opletten. ‘Er worden meer vragen gesteld, het werkt positief voor de sfeer in de klas. Iedereen is op hetzelfde moment met hetzelfde bezig. Er is minder afleiding van filmpjes, kledingzaken e.d. Was het maar waar dat hun prestaties ook omhooggingen, daar heb ik niks van gemerkt. Meestal halen studenten wel een voldoende voor mijn vak.’ Nu vinden studenten het heel gewoon. Ze laten aan het eind van de les trots zien hoeveel ze geschreven hebben. Misschien is indirect wel het effect dat ze helder krijgen hoeveel we gedaan hebben. Nu bladeren studenten terug en geven ze aan: dat en dat hebben we de vorige les behandeld. Ik vind dat een positief punt.’
‘Het meest opvallend is de rust die is teruggekeerd in de klas. Praten deden studenten toch al wel, maar dan via het scherm. Ook is er meer concentratie. Studenten zijn meer gericht op het verhaal van mij als docent. Natuurlijk wordt er wel gekletst, maar dat hoort erbij.’
‘Voor mezelf, de studenten en de sfeer in de klas ben ik heel erg blij dat ik heb doorgezet. Volgend jaar houden we dit er gewoon in!’
Tips voor docenten:
- Pak dit met een aantal collega’s op.
- Denk na over hoe je aantekeningen op laat schrijven, want je kunt minder goed corrigeren dan op een laptop. Bijvoorbeeld: ‘Voor deze piramide heb je ongeveer tien regels nodig in je schrift.’
- Probeer mee te bewegen met de studenten, maar houd vast aan het principe.
- Het is altijd handig om een aantal extra pennen en papier bij je te hebben.