Over de Week van de Lentekriebels is al veel gezegd en geschreven. Andere scholen gebruiken hun eigen methoden. Wat weten kinderen al en wat moeten ze leren? Monique Boons heeft de stap genomen om zelf voorlichting op scholen te gaan geven. ‘Kinderen weten ook heel veel niet.’
Boons werkte voorheen bij de VBOK, die tegenwoordig Siriz heet. ‘Ik heb veel meisjes en vrouwen gezien met een ongewenste zwangerschap. Wat mij daarbij is opgevallen is dat meisjes vaak een negatief zelfbeeld hadden; als ze dan een jongen tegenkwamen die aardig voor ze was, gaven ze zich volledig aan deze persoon.’
Kans
‘Toen mijn oudste dochter in groep 8 zat, vertelde ze thuis dat ze op school seksuele voorlichting had gekregen.’ Zo ging het balletje rollen. ‘Niet ieder kind vertelt dat. Ze zat op een openbare school. Toen ik hoorde wat er verteld was, schrok ik. Er was zoveel níet gezegd! Met een condoom zwaaien is nog geen voorlichting geven. Ik ben naar de directeur gestapt en heb gevraagd of er ook aandacht was voor relatievorming of voor natuurlijke manieren van gezinsvorming. Hij keek met ogen als schoteltjes. Een paar maanden later belde hij me op. Of ik geen voorlichting wilde gaan geven. Ik schrok, maar het is ook een kans. Je kunt zoveel meer meegeven.’
‘Seksuele vorming kan niet losgemaakt worden van zelfwaardering’
Monique Boons
Goede tijden, slechte tijden
‘Het verbaasde mij dat er thuis nog zo vaak nauwelijks over seksualiteit gesproken wordt’, gaat de voorlichter verder. ‘Ouders zeggen weleens dat ze blij zijn dat ik het doe, want dan hoeven ze het zelf niet te doen. Dat gebeurt ook in Rotterdam, hè. Ik denk dan: ho even, grijp het aan en ga er thuis juist over in gesprek. Ik sta er echt van te kijken dat kinderen denken dat ze daar thuis niet over kunnen of durven praten. Of meisjes vragen wat ze moeten doen als ze ongesteld worden als ze bij hun vader zijn. Kinderen kijken wel naar Goede tijden, slechte tijden en daar krijg ik tijdens de gastlessen vragen over, maar hoe relaties echt werken, weten ze vaak niet.’
Bloot
‘De lessen probeer ik zo concreet en visueel mogelijk te maken. Bijvoorbeeld als het erom gaat dat jongens meer visueel geprikkeld worden dan meisjes. Vroeger zag je op het tankstation soms tijdschriften met foto’s van naakte vrouwen. Ik stel de vraag waarom we veel minder foto’s van blote mannen zien. Ik probeer dan uit te leggen dat vrouwen niet zo door afbeeldingen geprikkeld worden, maar mannen wel. En ik vraag of zij vinden dat dit gevolgen moet hebben voor de kleding die meisjes dragen. “Dat moet ik zelf weten”, krijg ik vaak als reactie. Ik vertel dan dat het goed is dat een meisje weet dat haar kledingkeuze iets kan oproepen en vraag of ze dit ook echt wil.’
Drinkfles
‘Groepsdruk doet ook heel veel’, benadrukt de gastdocent. ‘Tieners denken dat ze aan bepaalde uiterlijke kenmerken moeten voldoen en dat het normaal is dat je met verschillende mensen zoent of dat je met elkaar naar bed gaat als je zegt van elkaar te houden. Dat horen ze om zich heen. Ik stond eens bij een hockeyveld en zag hoe een meisje het tuitje van haar drinkfles eerst schoonmaakte voordat ze hem aan haar vriendin gaf. Daarvoor had ze net verteld dat ze tijdens het schoolfeest met drie verschillende jongens had gezoend. Toen ik haar vroeg of dat niet tegenstrijdig was, bleek dat ze daar nog nooit over nagedacht had.’
Zelfwaardering
‘Seksuele vorming kan niet losgemaakt worden van zelfwaardering’, stelt de voorlichter vast. ‘En juist dat aspect blijft tijdens de voorlichting vaak liggen. Hoe wordt het zelfbeeld van de kinderen gevormd? Als volwassenen die om hen heen staan, hebben we de opdracht om hun zelfwaardering op te bouwen. Als ouder en als leerkracht is het soms nodig om kritiek te geven, maar geven wij ook genoeg complimenten voor de zaken die zij goed doen, of vinden we dat maar gewoon? Je weet dat je goed kunt voetballen, omdat je trainer dat tegen je gezegd heeft. Ik geef in de lessen vaak de opdracht om een compliment op de rug van een klasgenoot te plakken, dus niet alleen bij een vriend of vriendin. Wanneer deze later klassikaal voorgelezen worden, zie je het kind groeien.’
Thuis
‘Seksuele vorming moet zowel thuis als op school plaatsvinden. De school kan goed aanvullen, omdat bij sommige kinderen thuis weinig over seksualiteit gesproken wordt. Sommige leerkrachten geven de lessen liever zelf dan dat ze een gastdocent vragen. Ze denken snel dat leerlingen zich bij hen wel veilig voelen en met vragen komen. Toch kan dit ook een misverstand zijn. Er hoeven maar een paar kinderen te zijn die liever niet met vragen naar de leerkracht komen omdat ze nog de rest van het jaar bij deze leerkracht in de klas zitten, of omdat ze de leerkracht bijvoorbeeld in de kerk tegenkomen. Soms voelt het veiliger om vragen te stellen aan iemand die je daarna niet meer ziet. Aan ouders adviseer ik vooral om open te zijn en vragen te stellen: wat vind je hiervan, wat denk je van dit? Als kinderen bij ouders of leerkracht niet aankloppen, bij wie doen ze het dan?’
Kostbaar
‘Ik hoop dat we seksualiteit als iets kostbaars gaan zien’ sluit Boons af. ‘Seksualiteit is een prachtig cadeau als het door de juiste persoon en op de juiste tijd wordt uitgepakt. Het is belangrijk dat kinderen eerlijke informatie krijgen. En het is ook belangrijk dat ze nadenken over het verschil tussen verliefd zijn en houden van. Wat is houden van, welke vormen van houden van ken je? Houden van is op de ander gericht: je wilt graag rekening met de ander houden en de ander gelukkig zien.
Ik probeer in mijn lessen de kinderen aan het denken te zetten over hoe ze zelf met seksualiteit willen omgaan. En over de factoren die mee kunnen spelen waardoor hun eigen grenzen overschreden kunnen worden. Ook is het goed dat ze weten dat je in een nieuwe relatie altijd je ervaringen van een vorige relatie meeneemt, niet alleen alle gebeurtenissen, dromen enzovoorts die je met de ander gedeeld hebt maar ook je seksuele ervaringen. Ik hoop van harte dat ouders en kinderen heel open en begripvol met elkaar over dit onderwerp in gesprek (blijven) gaan.’