W. Losband becommentarieert het thema Respect vanuit een persoonlijk perspectief
Er is sprake van een hypercorrectie als iemand een vermeende taalfout corrigeert. Bij dialectsprekers gebeurt dat soms als een standaardwoord voor een dialectwoord wordt aangezien. Een Groningse zwager van me vertelde daar een voorbeeld van. Hij had op school en bij het Bijbellezen Nederlands geleerd. Alleen op school sprak hij als een leerkracht iets aan hem vroeg de standaardtaal. Dat wil zeggen ± alleen de woorden. De intonatie bleef verraden dat hij uit Wildervank kwam.
Hij had dus geleerd dat hij het woord “spoor ́n” moest vertalen naar “sparen” en “voor ́n” naar “varen”. Vlak bij zijn ouderlijk huis lag het gehucht Boreveld, wist hij. Maar op het naambordje stond Bareveld. Toen een westerling hem de weg naar Veendam vroeg, begon hij enthousiast uit te leggen: ‘Eerst deze weg volgen en na het spaar de eerste weg links nemen.’ Of de mensen na het spoor afgeslagen zijn of op zoek zijn gegaan naar een Sparwinkel, wist hij niet. Heel misschien waren ze in Uithuizermeeden uitgekomen.
Na het spaar de eerste weg links nemen
Hoewel dialectsprekers lijken te emanciperen en zich dus minder of niet schamen voor of zelfs trots zijn op hun dialect, bestaat er nog steeds een vooroordeel met betrekking tot streektalen. Dat is in de gouden eeuw begonnen toen de Bijbel vertaald werd en er nog geen eenheidstaal bestond. Het Hollands dialect werd daarvoor gekozen. Het had zomaar een ander dialect kunnen zijn. Dan zou in Psalm 121 gestaan hebben: ‘Loat Hai nait toustoan dat dien vout verswikt, loat dien bewoarder nait slumeren. Nee, bewoarder van Israël slumert nait of slept nait.’
Hoezeer de beheersing van het A(B)N van invloed is, blijkt uit het volgende. Men liet een acteur twee identieke colleges geven aan twee groepen studenten. Het eerste gaf hij in accentloos Nederlands aan de eerste groep. Na afloop kreeg hij voor de inhoud van het college een negen. Het tweede gaf hij ook in het Nederlands, maar de tweede groep kon duidelijk horen dat hij uit het oosten van het land kwam. De waardering van de inhoud was gedaald naar een vijf.
Ook is er onderzoek gedaan bij sollicitatieprocedures hoe snel er al een oordeel geveld werd over de sollicitant, voordat het inhoudelijke gesprek plaatsvond. Bij mannen speelde de lengte mee. Ik was al niet lang, maar ongeveer tien jaar geleden begon ik tot overmaat van ramp ook nog eens te krimpen. Ik ben bang dat ik binnenkort de tuinkabouter van Gouda word genoemd. Ondanks mijn geringe lengte werd ik destijds bij De Driestar aangenomen. Maar mijn hoorbaar Flakkeese accent zorgde ervoor dat ik alleen bij grappen en grollen serieus werd genomen.
Ik vraag nu alleen een beetje meer respect voor dialecten.