De gemeenschap op Urk staat bekend als hecht. Een gemeenschap waarin visserij en het kerkelijk leven in het dagelijkse leven met elkaar verweven zijn. Is Urk de meest kerkelijke gemeenschap van Nederland: 94 % van de inwoners gaat wekelijks naar de kerk. Everhard Wijnmaalen, docent godsdienst op de Jacobus Fruytier scholengemeenschap in Apeldoorn, woont sinds 15 jaar op Urk en vertelt hoe hij de gemeenschap ervaart. ‘Oud worden op Urk is een zegen. Het meeleven is groot.’
Wijnmaalen komt oorspronkelijk uit Vianen, maar is door zijn vrouw op Urk terecht gekomen. ‘Zij woonde al op Urk en wilde daar niet meer weg. Dat zegt iets over Urk. We besloten om op Urk te gaan wonen. Het dorp was voor mij nieuw, maar ik voelde me echt welkom. Natuurlijk ben je een vreemde, maar als je het mooie van de plaats inziet, kom je er prima in. Het ging als vanzelf. Als buitenstaander op Urk gaan wonen is niet anders dan in andere dorpen.’
Taart
‘Urk heeft zijn eigen dingen; daar moet je van genieten, anders moet je ergens anders gaan wonen.’ Een voorbeeld daarvan is het dialect, het Urkers. ‘Probeer het zo snel mogelijk te verstaan. Je hoeft het niet te spreken, maar laat ze dat alsjeblieft blijven spreken.’ Urk heeft ook een eigen volkslied. Is dat in het dialect? ‘Ja, dat is in het Urkers en het wordt op Koningsdag samen met het Wilhelmus en andere liederen bij de aubade gezongen.’
Hoe kun je Urk nog meer typeren? ‘Urkers zijn direct. Je gaat geen verhaal van een half uur vertellen als het ook in twee minuten kan. Dit kan een bedreiging zijn, maar aan de andere kant weet je wel wat je aan de mensen hebt.’ Op Urk deel je vreugde en verdriet. ‘Een Urker geniet van het leven en is dol op eten. Veel dingen worden gevierd met eten. Taart is op kraamvisite heel normaal en je kunt er zelfs nog bowl bij krijgen.’ De mentaliteit op Urk is no-nonsens: ‘Doe maar gewoon, wie je ook bent. Ga niet denken dat je op basis van je positie wat bent, dat wordt hem niet. Urkers hebben ook een zekere eigenwijsheid: ze denken zelf nog na en lopen niet in het spoor waar iedereen in loopt.’
‘Urkers zijn direct. Je gaat geen verhaal van een half uur vertellen als het ook in twee minuten kan’
Everhard Wijnmaalen
Klederdracht
Typisch voor Urk is ook de klederdracht die soms nog gedragen wordt. In hoeverre leeft dit nog onder jongeren? ‘Als er bepaalde dagen gevierd worden, dan zie je de klederdracht tevoorschijn komen. Vooral tijdens de Urkerdag (de zaterdag voor Pinksteren, red.) lopen inwoners van jong tot oud in klederdracht. Ook hebben sommigen dit dan op zondag aan naar de kerk. In het dagelijks leven zie je het eigenlijk niet meer.’
Als je rondloopt op Urk, kunnen de wegwijsborden naar het Urker vissersmonument je niet ontgaan. Op dit monument staan alle namen van vissers die op zee zijn omgekomen. Staande bij het monument kijk je uit over het IJsselmeer en zie je vissersboten varen. ‘Dit monument is nog actueel. Van iedereen die op zee overlijdt, wordt de naam erbij gezet. Visserij hoort bij het leven. Pijn aangaande visserij is er ook, het is een onderdeel van het Urker-zijn. Op Urk leven ze daar echt bij. De vreugde van de vis is er ook en daar deel ik in mee. Op z’n tijd word je heerlijk voorzien van vis.’
Sleutel
Ook in het dagelijkse leven heeft Urk zo z’n eigen dingen. ‘Het meeleven bij ziekte is grandioos, dat heb ik zelf ervaren, dat is bizar. Het maakt daarbij niet uit of je in een bepaalde kerk zit. Als je hulp nodig hebt, dan krijg je die gewoon: eten koken, praktische hulp in het huis, je krijgt hulp overal vandaan.’ Wat gebeurt er dan als je ziek bent? Wat moeten we ons daarbij voorstellen? ‘Vooral praktisch: de kinderen worden opgevangen. Heb je een auto nodig? Hier heb je de sleutel.’ Wat is het mooi als je zo’n gemeenschap mag zijn en klaar mag staan op het moment dat het nodig is. ‘Is er iemand overleden, dan zorgen buren of familie voor eten. Dit gaat vanzelf. Dat doe je gewoon. Als je vraagt: “Wat moet ik betalen?” is dat bijna beledigend. Je leeft met elkaar mee. Een geboorte geeft vreugde bij iedereen. Voor kinderen is dit een geweldig dorp!’
‘Oud worden op Urk is een zegen. Het meeleven is groot. Opa’s en oma’s zijn het middelpunt van een familie. Ze staan niet aan de zijlijn, maar tellen mee.’ Wat merk je hiervan? ‘Omzien naar elkaar en vooral omzien naar de ouderen. Er zijn ouderochtenden. Deze zijn goed geregeld en daar worden ouderen echt even verwend.’
Kerk
‘De kerkelijke betrokkenheid is op Urk erg hoog. 94 % van de inwoners gaat naar de kerk. Dit speelt mee in het sociale leven en heeft een positief gevolg.’ Wat dan bijvoorbeeld? ‘Over geloofszaken kan op maandagochtend gewoon gepraat worden. Of je nu behoort tot de gereformeerde kerk of tot de oud gereformeerde gemeente, dat maakt niet uit. Je loopt makkelijk bij elkaar naar binnen. De gereformeerde gemeente en de gereformeerde gemeente in Nederland op Urk hebben één gezamenlijke zondagsschool. Aan de wal is dat nog wel een ding. Kan dat dan? Ja, dat kan samen, gelukkig wel.’ Ook in de humor speelt de Bijbel gewoon mee. ‘Dit kan spottend overkomen, maar het hoort bij het leven. Voor een Urker is dit een onderdeel van zijn hele leven.’
Wijnmaalen vindt het lastig om een verschil te noemen tussen Urk en een dorp op de Veluwe. ‘Omdat ik daar nooit gewoond heb. Ik denk dat het vooral zit in het uitbundige van het eten en drinken. Wat zeker ook een verschil is met de Veluwe is de directheid en openheid: je mag aan een Urker alles vragen. Doordat ik lesgeef in Apeldoorn, krijg ik wel iets mee van de verschillen. Een Urker is trots op zijn dorp, maar die trots is terecht. Het is er goed toeven. Zeker om aan te raden. Geniet van het goede van Urk, anders moet je gewoon wegwezen.’