drs. Albert de Vries is kinder- en jeugdpsycholoog en onderzoeker ouderbetrokkenheid bij Driestar educatief
Godsdienstige vorming in en na coronatijd
De coronatijd was en is ingrijpend voor iedereen. Hoe gingen kinderen met de ernst van die situatie om? Hoe hebben ouders, school en kerk de godsdienstige opvoeding vormgegeven? En wat levert nieuw onderzoek naar hun samenwerking op dat terrein op?
Hoe hebben kinderen in de coronatijd gereageerd op deze ernstige situatie?
Heel verschillend, merkte ik in gesprekken. Sommigen beseften amper wat er gaande was. Anderen leken de situatie niet zwaar op te nemen. In hun gezin was niemand ziek. Zij zelf ook niet – en als ze ziek werden, zouden ze dat wel overleven.
Soms leken ze even onder de indruk van de ernst van de situatie, vlak daarna waren ze vooral blij dat ze veel vrije tijd hadden. Dat past bij kinderen: het ene moment kunnen ze heel verdrietig zijn, het andere moment lijken ze alles alweer vergeten.
Maar ik zag ook kinderen die van slag raakten. Vooral bij gevoelige en angstige kinderen gaf de situatie ook op godsdienstig vlak allerlei vragen. Eén kind hoorde bijvoorbeeld uit de Bijbel lezen over de dood. Omdat er tegelijk allerlei mensen stierven, dacht het kind zelf ook te moeten sterven.
Weer een andere groep jongeren besefte dat hun leven en gezondheid heel betrekkelijk zijn. Eén van hen realiseerde zich dat de Heere Jezus wel eens spoedig kan terugkomen en dat je dan de tijd die je nu nog hebt wel moet gebruiken om de Heere te zoeken.
'Sommige jongeren beseften ineens dat hun leven en gezondheid heel betrekkelijk zijn'
Albert de Vries
Hoe hebben ouders, school en kerk de godsdienstige opvoeding in coronatijd vormgegeven?
Vanaf half maart luisterde ik zelf thuis elke dag naar de Bijbelvertelling door de leerkrachten van de basisschool. Van veel andere gezinnen hoorde ik dat ze zich inspanden om daar echt als gezin naar te luisteren. De school kwam ook op dit punt in huis. Wat fijn dat dit belangrijkste onderdeel van het onderwijs doorging. Indrukwekkend ook hoe leraren de Bijbelse boodschap op kinderniveau kunnen vertellen en aan het hart leggen.
Ouders zijn de school daardoor nog meer gaan waarderen. Sowieso bleek uit verschillende onderzoeken dat ouders en leerkrachten in elkaars achting zijn gestegen. Het zou goed zijn als deze waardering blijft en de samenwerking, vooral op het gebied van de godsdienstige opvoeding, zich verdiept.
Uit een enquête van de Reformatorische Oudervereniging half april onder ouders bleek dat een groep ouders met kinderen in PO én VO als gezin de dagopening deden. Verder bleek dat de dagopeningen door VO-docenten wisselend verliepen. Naarmate docenten en ouders er vrijblijvender mee omgingen, lieten jongeren de dagopeningen ook makkelijker schieten.
Scholen pakten de samenwerking met ouders heel verschillend op. De ene school had wekelijks contact met ouders. Op een andere school had leerkracht wél contact met het kind, maar nauwelijks met zijn ouders. In de gesprekken tussen ouders en school ging het opvallend weinig over hoe kinderen de situatie beleefden en over de godsdienstige opvoeding.
Vanuit de kerk was er gelukkig aandacht voor jongeren. Catechisaties en jeugdverenigingen waren in maart vaak al bijna afgelopen. Een jeugdbonddirecteur pleitte ervoor te investeren in persoonlijk contact met kinderen en jongeren. Heel belangrijk. Volwassenen vinden het vaak moeilijk om een persoonlijk gesprek te voeren met jongeren. Ik spreek jongeren die in hun hele schoolloopbaan nooit een persoonlijk gesprek hebben over God en over het geloof.
'Leraren en ouders spraken elkaar vaker over huiswerk dan over wezenlijke zaken'
Driestar educatief publiceerde onlangs een onderzoek naar de samenwerking tussen ouders en school rond godsdienstige opvoeding. Kunnen we daar nog iets mee?
Uit dat onderzoek (zie kader) op enkele reformatorische basisscholen en een protestants-christelijke school bleek dat leraren en ouders godsdienstige opvoeding het allerbelangrijkst vinden. Ouders waarderen het zeer dat de godsdienstige opvoeding op school verder gaat. Mooi daarom dat ouders konden meemaken hoe dat gaat, nu de school via het afstandsonderwijs letterlijk in huis kwam.
Het onderzoek wees ook uit dat leraren niet zijn gericht op samenwerking met ouders rond godsdienstige opvoeding. Dat komt ook vrijwel niet aan bod in het persoonlijke contact tussen ouders en school tijdens bijvoorbeeld tienminutengesprekken.
Vooral op de reformatorische scholen vinden ouders en leraren het moeilijk er met elkaar over te praten. Pas in ernstige situaties is er meer contact over hoe kinderen het beste te helpen in zo’n situatie. Hopelijk gebeurde dit in de afgelopen tijd ook. Ik kreeg echter de indruk dat de gesprekken toch vooral over school- en huiswerk gingen.
Groot vervolgonderzoek op komst
Het onderzoek Samenwerking in de godsdienstige opvoeding tussen school en ouders is uitgevoerd vanuit het onderzoekscentrum van Driestar educatief door Jan Noteboom, Albert de Vries en Fianne de With onder supervisie van lector Bram de Muynck. Voor een verslag kunt u mailen naar I.J.Wolswinkel@driestar-educatief.nl. Er komt een grootschaliger vervolgonderzoek. Meedoen? Mail naar A.W.deVries@driestar-educatief.nl.
Tips voor het nieuwe schooljaar
Uit ons onderzoek blijkt dat verschillen in opvatting of ligging een drempel zijn om het gesprek aan te gaan over godsdienstige opvoeding. Leerkrachten weten vaak ook niet goed wat ze kunnen zeggen of vragen. Juist persoonlijk gesprek is echter het middel om meer tot elkaar te komen. Daarom enkele tips om dat gesprek op gang te brengen:
- Vraag als ouders hoe uw kinderen deze tijd ervaren. Breng dat ter sprake in het startgesprek of tienminutengesprek;
- Bespreek als ouders wat je van de leerkracht wilt weten. Een vraag kan zijn hoe hij of zij de coronaperiode ziet in Bijbels licht en hoe dat aan de orde komt in de klas;
- Spreek op school met elkaar af dat alle leerkrachten tijdens het start- of eerste tienminutengesprek met ouders over de coronatijd doorpraten. Bepaal vooraf met elkaar wat je wilt vragen en wat goede vragen zijn.