‘…en heb je naaste lief als jezelf’. Ook al kennen christelijke scholen dit liefdesgebod van buiten, toch zijn het niet altijd oorden van vrede en aangename rust. Ook hier hebben kinderen les nodig in sociale vaardigheden (sova). Maar is daarvoor wel een goede, christelijke methode op de markt?
Mijn zoektocht naar een christelijke sova-methode begint wanneer de reformatorische school van onze kinderen de 'Rots en water-training' aanbiedt. Het blijkt een verlegenheidskeuze omdat er geen goede christelijke methode voor zo’n training bestaat, licht directeur Arjan Harskamp toe. ‘Dat er wel reformatorische rekenmethodes zijn waaruit bijvoorbeeld een logo van de Olympische Spelen wordt geweerd, maar geen christelijke sova-methode en -training, is heel jammer. De Bijbel biedt ons een schat aan wijsheid voor de omgang met onze naaste.’
Gebrokenheid
Natuurlijk vertrouw ik er op dat het personeel de lessen zo kan geven dat ze niet strijdig zijn met de schoolidentiteit. Toch ben ik nieuwsgierig of het aanbod écht zo klein is. Even speuren op internet levert verschillende opties op. Een nieuwe lesmethode heet: 'Jij bent uniek!' Zoals de titel al aangeeft, besteedt die methode veel aandacht aan de eigen persoonlijkheid van het kind en de unieke plek die hij of zij inneemt binnen Gods schepping. Over gebrokenheid en zonde echter niets in de uitgangspunten van de methode – terwijl juist daarom sova nodig is.
De elf jaar oude reformatorische training 'Sova4kids' blijkt alleen nog verkrijgbaar via printing on demand. Auteur Gerrie Ham weet van een enkele school die hem nog gebruikt voor training in kleine groepjes.
Bij Driestar educatief hoor ik dat er lang geleden is gewerkt aan de methode 'Beter omgaan met jezelf en de ander', charmant afgekort tot 'Bomjeda'. Die is wel uitgegeven, alleen heeft de werkgroep die daarmee bezig was, zich toegespitst op seksuele vorming.
‘De Bijbel biedt een schat aan wijsheid voor de omgang met onze naaste’
Arjan Harskamp
Grabbelton
De School met de Bijbel in Nieuw-Beijerland kent 'Bomjeda' wel, maar is daar juist van afgestapt. Directeur Johan Matze: ‘We gebruikten 'Bomjeda' als een grabbelton, want hij mist een leerlijn. We maken nu gebruik van de weerbaarheidstraining van Ernst van Grol. Hij zet in op de “gouden weken” aan het begin en in het midden van het schooljaar.’
Sjaco de Nooijer van de Dr. C. Steenblokschool in Goes vertelt dat zijn school wel de parallelversie van 'Kinderen en… hun sociale talenten' heeft, maar die enkel gebruikt als handboek. Kwintessens, de uitgever van deze methode, biedt de parallelversie niet meer aan. ‘Leerkrachten maken zelf hun lessen’, aldus De Nooijer. ‘Bij dit vak werkt het niet om slaafs een methode te volgen.’ Hij realiseert zich dat er zo veel afhangt van de leerkracht. ‘Dat ondervangen we door echt werk te maken van ons sociale veiligheidsbeleid. Bovenaan onze schoolregels staat: “Eert God en houdt Zijn gebod”. Ook ons sociale veiligheidsbeleid staat in dat kader.’
De leerkrachten van de Steenblokschool maken dankbaar gebruik van de boeken van Ernst van Grol voor de groepsvorming. De Nooijer plaatst daar wel een kanttekening bij: ‘Van Grol biedt eigenlijk alleen werkvormen. De verdiepingsslag moet je zelf maken als leerkracht.’
‘De gezindheid van het hart van leerkrachten is heel belangrijk’
Thea van den Berg-Molenaar
Ondergrond
Een blik in Van Grols theorie- en praktijkboek 'Ruimte voor jezelf' en de ander leert dat zijn aanpak vooral is gericht op groepsvorming. Zijn theorieboek geeft inzicht in en handvatten voor groepsprocessen. Van een leerlijn is geen sprake, leerkrachten kiezen voor activiteiten die op dat moment het beste passen bij hun groep.
De christelijke identiteit van de auteur blijkt uit één Engels citaat in de inleiding waarin de naam van Jezus genoemd wordt; meer christelijke ondergrond heeft het handboek niet. Het is functioneel dat reformatorische scholen Van Grols training inzetten, maar het is geen christelijke sova-methode.
Verkeerde been
Een derde directeur die ik spreek, Johan van Dijk van de Rehobothschool in Capelle aan den IJssel, roemt de effecten van de 'Kanjertraining'. De kracht daarvan is volgens Van Dijk dat die schoolbreed wordt aangeboden, zodat alle leerkrachten hetzelfde beleid voeren.
De school heeft bedenkingen bij de grondslag, maar gebruikt – met aanpassingen – toch de 'Kanjertraining'. ‘Gerard Weide, de grondlegger van deze methode, heeft een christelijk-humanistische achtergrond en een positief mensbeeld. De Bijbel vertelt ons: het verkeerde gedrag van een kind ontstaat niet doordat het met het verkeerde been uit bed is gestapt; de bron is niet goed. Als school dragen we de verantwoordelijkheid om de inhoud van de lessen steeds te toetsen en aan te passen aan Gods Woord.’
Koninkrijk
Omdat in mijn mailwisseling met Driestar educatief ook de naam van 'De Wegwijzer' in Berkenwoude is gevallen, bel ik met directeur Thea van den Berg-Molenaar. ‘Twintig jaar terug heb ik als leerkracht, samen met anderen, onder leiding van orthopedagoog Bram de Muynck gewerkt aan 'Bomjeda'’, vertelt ze. ‘Er zou opnieuw een christelijke methode voor de sova-lessen moeten komen. Dat is een heel proces, maar het is essentieel om kinderen als burgers voor het Koninkrijk der hemelen toe te rusten, ook op het gebied van liefde tot jezelf en de naaste.’
Tegelijk geeft Van den Berg aan dat christelijke scholen er nog niet zijn wanneer ze beschikken over een sova-methode met een christelijke identiteit. ‘De gezindheid van het hart van leerkrachten en ouders is heel belangrijk.’ Ze wijst in dat verband op Psalm 119.; ‘Daarin staat een mooie tekst: “Ik heb Uw rede in mijn hart verborgen, opdat ik tegen U niet zondigen zou”.’
NIEUWE HEMEL EN AARDE
De zoektocht van christelijke scholen naar een dito methode voor sociale en emotionele vorming is niet klaar als zoiets er is. Maar ze zouden er wel mee geholpen zijn. Een methode waarin naast weerbaarheid ook vergevingsgezindheid een deugd is. Een methode waarin niet het kind centraal staat, maar de relatie tussen God, de naaste en het kind. Een methode met kwaliteit, met een goede leerlijn en praktische oefeningen. Een methode die begint bij een goede schepping, die vertelt van gebrokenheid, maar die ook perspectief biedt op vernieuwing en op – uiteindelijk - een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, waar jongens en meisjes spelen op de straten.