Leerplichtambtenaren Van den Bos en Brouwer over oplossingen voor thuiszitters
De zomervakantie is voorbij. De meeste leerlingen gaan weer naar school en komen in een nieuwe klas, krijgen een nieuwe juf of gaan heel andere vakken volgen. Toch zijn er duizenden kinderen die niet naar school zijn gegaan. ‘Door de leerplichtambtenaar er vroegtijdig bij te betrekken, kan hun achterstand beperkt blijven.’
In 2020 mogen er geen thuiszitters meer zijn, als het aan minister Slob van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) ligt. Jannie van den Bos en Jean Brouwer, leerplichtambtenaren van de gemeenten Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel, hebben daar geen vertrouwen in. ‘Dat is al over een paar maanden, hè’, zegt Van den Bos. ‘En er komen steeds meer thuiszitters bij.’ Beide dames vinden hun werk mooi, maar het is soms ook schrijnend wat ze meemaken. Jongeren die dolgraag naar school willen, maar daar niet heen kunnen omdat er geen plekje is. ‘Als we zo’n jongere dan uiteindelijk weer naar school kunnen sturen, weet ik weer waarom ik dit werk doe’, zegt Brouwer.
Een thuiszitter is een leerplichtige jongere tussen de 5 en de 16 jaar of een jongere van 16 of 17 jaar die ingeschreven staat op een school of onderwijsinstelling en die zonder geldige reden meer dan vier weken verzuimt. Hierbij geldt dat hij of zij geen ontheffing of vrijstelling heeft gekregen van de leerplichtambtenaar. Geldige redenen voor ontheffing zijn bijvoorbeeld een ernstige ziekte of complexe lichamelijke problemen.
Toegang weigeren
Volgens Van den Bos zijn er diverse redenen waarom leerlingen thuiszitten. Ernstige gedrags- en psychiatrische problemen bijvoorbeeld. ‘Meestal hebben scholen er al alles aan gedaan om deze leerlingen te helpen, maar soms weten ze het ook niet meer.’
‘Als we zo’n jongere weer naar school kunnen sturen, weet ik weer waarom ik dit werk doe’
Jean Brouwer
Waar het misgaat, is volgens beide ambtenaren moeilijk aan te geven. Soms weigert een school de toegang voor een leerling, omdat het gedrag van de leerling zo buitensporig is dat andere leerlingen in gevaar zijn. In andere gevallen zeggen ouders het vertrouwen in de school op en houden ze hun kind thuis. Het gebeurt ook wel dat een leerling verhuist en een klas al zo vol zit, dat een extra kind met een gedragsprobleem niet in de klas geplaatst kan worden en op de wachtlijst komt.
Anonieme melding
Soms wordt de leerplichtambtenaar te laat ingeschakeld. Het Openbaar Ministerie, Bureau Halt, de Raad voor de Kinderbescherming en Ingrado (een vereniging met als leden de afdelingen leerplicht van gemeenten) hebben daarom een plan bedacht om de thuiszitproblematiek te lijf te gaan: de Methodische Aanpak Schoolverzuim (MAS). Volgens deze methode dient de leerplichtambtenaar al vroeg betrokken te worden, zodat er preventief gehandeld kan worden. ‘We hebben natuurlijk te maken met de wet op de privacy’, zegt Brouwer, ‘maar scholen kunnen wel een anonieme melding doen. Als de leerplichtambtenaar dan een onderzoek gaat instellen, kan de anonieme melding worden gekoppeld aan het kind dat verzuimt en zijn we er toch vroegtijdig bij.’
Helaas is dan niet alles meteen geregeld. Er moeten gesprekken komen met ouders en de school, en soms moet er een psychologisch onderzoek gedaan worden, waarvoor een wekenlange wachttijd is. Het komt ook voor dat een leerling bijna weer naar school kan, maar dit toch langer duurt vanwege een onverwacht incident. ‘Er is wel eens een leerling geweest die een jaar heeft thuisgezeten’, aldus Van den Bos. ‘Er moest een onderzoek gedaan worden en soms kwamen ouders niet opdagen bij een gesprek. Dan duurt het allemaal heel lang.’
‘Als de minister met extra geld over de brug komt, is de oplossing meer in zicht’
Jannie van den Bos
De grootste zorg over de thuiszitters is de stagnatie van hun ontwikkeling. Ze gaan achterlopen op hun leeftijdsgenoten. Hoe langer ze thuiszitten, hoe groter die kloof wordt en hoe moeilijker het wordt om de achterstand in te halen. Brouwer: ‘We willen zo vroeg mogelijk betrokken worden, om de achterstand zo klein mogelijk te houden. Dat willen we ook duidelijk maken aan de scholen. Daarom proberen we in contact te komen met de leerkrachten en onze werkwijze aan hen uit te leggen. Nu staan we vooral nog bekend als de ambtenaren met het wijzende vingertje.’
Wachtlijsten
De oplossingen voor thuiszitters zijn zeer divers. Soms is extra ondersteuning in de klas, door bijvoorbeeld een onderwijsassistent, afdoende. Voor andere leerlingen is het be-ter als ze een gedeelte van de dag naar school gaan. En voor weer andere thuiszitters helpt het als ze naar een andere school gaan. ‘We merken bij scholen echt wel de wil om de leerlingen te helpen’, stelt Van den Bos. ‘Maar soms kan het financieel gewoon niet, zijn de klassen al te groot en zijn de wacht-lijsten voor een onderzoek bijvoorbeeld te lang. Als de minister met extra geld over de brug komt, is de oplossing meer in zicht.’
Aantal jongeren dat langer dan drie maanden thuiszit - in absolute aantallen
(toelichting op de tabel, zie illustratie bovenaan dit artikel)
eerste kolom (geheel links, niet geheel leesbaar): thuiszitters
Absoluut verzuim:
deze leerlingen zijn niet ingeschreven op een school en zijn dus ook niet aanwezig
Relatief verzuim:
leerlingen die wel zijn ingeschreven op een school, maar niet aanwezig zijn.
Vrijstelling a:
deze leerlingen kunnen door complexe lichamelijke problematiek niet naar school
Vrijstelling b:
ouders van deze leerlingen hebben bedenkingen tegen het onderwijs op de scholen in de nabije omgeving en geven daarom thuisonderwijs
Daarnaast zijn er ook zo’n 8500 leerlingen die op een school in het buitenlandx les krijgen. Die aantallen zijn niet meegenomen in deze tabel.
De figuur laat zien dat het aantal thuiszitters in de loop der jaren is opgelopen. Het ministerie van OCW geeft aan dat dit komt door een betere registratie van thuiszitters. Er worden volgens het ministerie ook veel gevallen opgelost.
Oorzaken thuiszitten:
• Psychiatrische problemen
• Gedragsproblemen: problematisch gedrag naar leerkrachten of leerlingen
• Wachten op opvang: de school waar de leerling naartoe zal gaan, is daar nog niet klaar voor (denk aan extra ondersteuning in de klas)
• Bureaucratie: regels, procedures en onderzoeken waarbij geen rekening wordt gehouden met de problematiek van de thuiszitter
• Thuisproblematiek: ontbreken van structuur, onrust, gebroken gezinnen, ouders met psychiatrische stoornissen
• Overgang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs: meerdere docenten en een grotere school
OVERBEZORGDE OUDERS
In het reformatorisch basisonderwijs zijn nauwelijks thuiszitters. Wel zijn er kinderen die mogelijk thuis komen te zitten. Gert van Leeuwen, bestuurder van samenwerkingsverband Berséba: ‘Het gaat dan om kinderen voor wie een behandeling van jeugdhulp noodzakelijk is. Als deze behandeling op zich laat wachten, kan het gebeuren dat ze niet meer naar school kunnen. We doen er alles aan om dit te voorkomen.’ Een van de maatregelen die wordt genomen, is het afgeven van een crisisarrangement, waardoor de school extra personeel kan inzetten. In enkele gevallen wordt een leerling op een andere school geplaatst.
Volgens Johan Flier, directeur-bestuurder van het Reformatorisch Samenwerkingsverband Voortgezet Onderwijs (RefSVO), zijn er op het voortgezet onderwijs zo’n tien leerlingen die ongeoorloofd thuiszitten. ‘Het lijkt erop dat ouders in deze gevallen overbezorgd zijn en hun kind thuishouden.’
Er zijn ook ongeveer zestig leerlingen die thuiszitten vanwege een psychische of lichamelijke handicap. Dit gaat om geoorloofd verlof.
De zorg over thuiszittende leerlingen wordt serieus genomen. Zo kunnen scholen extra middelen krijgen om leerlingen individueel te begeleiden. Daarnaast hebben het samenwerkingsverband, Eleos en De Hoop twee voorzieningen opgericht voor deze leerlingen. ‘Ze zitten hier ongeveer dertien weken en krijgen de helft van de tijd behandelingen en de helft van de tijd onderwijs. Zo hopen we dat ze weer terug kunnen naar school.’